86soś

Sztuka okresu ŚREDNIOWIECZA

Sztuka przedromaAska VIII—X w.

Szczególną cześć oddawano relikwiom świętych i odbywano masowo pielgrzymki do miejsc, gdzie były przechowywane (na przykład kościół św. Jakuba w Compostelli). Na trasach pielgrzymek powstawały okazałe świątynie i klasztory.

Ustrój

Ustrój Europy Zachodniej, podobny w założeniach do stosunków społecznych w Bizancjum, podlegał jednak ewolucji wraz z przemianami gospodarczymi. Był to hierarchiczny ustrój feudalny, gdzie władza oparta była na stanie posiadania obszarów ziemi - lenna - nadawanego wasalom przez seniora w zamian za hołd. Wasale zobowiązani byli do świadczeń administracyjnych, sądowych, wojskowych, a w razie potrzeby i finansowych. Pierwszy okres ustroju feudalnego odznaczał się stabilnością, praca najemna nie istniała, gospodarowano olbrzymimi obszarami ziemi przy bardzo nikłym obrocie pieniężnym. Z czasem rozwój rzemiosła i handlu wytworzył najpierw odrębną klasę rzemieślników, a następnie mieszczan. Wzmogła się gospodarka pieniężna, zaczął się wzrost znaczenia kupca nad producentem. Formalnie jednak długo jeszcze władzę miało duchowieństwo i szlachta, mimo rosnącej w siłę potęgi miast.

W okresie renesansu karolińskiego na przełomie VIII i IX w. nawiązywano świadomie do tradycji kulturalnych antyku, ale te przefiltrowane były przez wpływy ludów barbarzyńskich i dostosowane do nowych czasów.

Karol Wielki w swej stolicy, Akwizgranie, skupił międzynarodową rzeszę wybitnych myślicieli, poetów, uczonych i przedstawicieli świata sztuki. Sztuka powstała na gruncie dworskim, ale była to pierwsza świadoma próba podjęcia mecenatu na wielką skalę.

Zachowanym zabytkiem z tej epoki jest kaplica pałacowa w Akwizgranie, na planie ośmioboku, kryta kopułą, dwukondygnacyjna. W sposób oczywisty nawiązuje do San Vitale w Rawennie, jest jednak budowlą surowszą, o cięższych proporcjach. Budowano również trójnawowe bazyliki z transeptem jednym lub dwoma.

Architekci Karola Wielkiego znali dzieło rzymskiego architekta Witruwiusza, ale nawiązywanie do form antycznych ograniczało się do kształtowania detali lub włączania w nową budowlę fragmentów antycznych ruin, zwłaszcza kolumn, na przykład zachowany fragment bazyliki -kruchta z Lorsch. Trzy wejścia zwieńczone są

Pozycja społeczna artysty W klasztorach działały szkoły miniatorskie. Architekci zakonni i świeccy wznosili okazałe świątynie. Budowie patronowali biskupi i Opaci. Środki na podejmowanie prac budowlanych miał wyłącznie władca i kościół. Mecenat tych czasów jest wiec mecenatem kościoła i króla. Największym szacunkiem cieszyli się - prócz mistrzów sztuki iluminatorskiej - architekci. Byli oni także inżynierami i dość często pracowali razem z robotnikami przy budowie.

Rzesze bezimiennych z początku robotników budowlanych to kamieniarze, nazywani tak bez względu na specjalność cięcia kamienia czy też rzeźbienia go. Z upływem czasu tak udoskonalili swe rzemiosło, że dzięki nim nastąpił okres wielkiego rozkwitu rzeźby architektonicznej w xn w.

Wyodrębniła się wtedy grupa rzeźbiarzy dyskutujących z teologami o kształcie dzieła i dopuszczanych do korzystania z wzorów ikonograficznych i kompozycyjnych, jakimi były iluminowane kodeksy. Byli też bardziej szanowani niż mistrzowie od innych, prostszych prac i bywało, podpisywali swe dzieła czy to imieniem, czy to umownym znakiem - gmerkiem.

półkolistymi łukami. Dzielą je półkolumny o kapitelach korynckich.

Na wysokim poziomie stało malarstwo miniaturowe. Litery, tak zwana minuskuła karolińska, wykazują podobieństwo do pisanych odręcznie liter rzymskich. Ozdoby wiązały się z tekstem w ścisłą kompozycyjną całość. Barw używano czystych i silnie nasyconych, urozmaicając pełną gamę złotem i srebrem. Ośrodkami miniatorstwa były klasztory bendyktyńskie zwłaszcza w Saint Denis, Reims, Metz, Sankt Gallen. Ewangeliarz Karola Wielkiego wykazuje wpływy syryjskie.

W rzemiośle artystycznym motywy antyczne zostały wzbogacone o motywy sztuki Gotów, Celtów, Normanów, którzy byli mistrzami w tej dziedzinie. Są to plecionki, motywy abstrakcyjne, zwierzęce i fantastyczne. Silnie także oddziałały na rzeźbę i miniatorstwo średniowiecza. Kolejnym etapem rozwoju sztuki było panowanie Ottonów w X w. Sztuka tego okresu bezpośrednio przygotowuje już grunt pod styl romański. Ze spraw godnych podkreślenia należy wymienić wytworzenie się ambitu - obejścia z wieńcem kaplic wokół apsydy, co potem będzie często powtarzane. Ze szkół miniatorskich wyróżniają się ośrodki