77 (120)

jednostek izoprenowych są nazywane monoterpenami, z trzech jednostek - seskwiterpenami, a z czterech, sześciu i ośmiu jedno stek odpowiednio di, tri i tetraterpenami. Terpeny mogą mieć struk turę liniową lub cykliczną. Wiązania podwójne w odcinkach linio wych mają trwałą konfigurację trans, lecz niektóre terpeny, a szczo golnie witamina A i jej prekursory - karoteny, zawierają część wiązań w konfiguracji cis.

Przykładem monoterpenu łańcuchowego jest geraniol :

CH₃    ch₃

I    I

CH₂ = C - CH = CH₂ + CH₂ = C - CH = CH₂ + H₂0 _„

ch₃

I

CH₃-C = CH-CH₂

*

ch₃

I

_CH₂-C = CH-CH₂OH (3,7 - dimetylo-2,6-oktadien - 1- ol), który jest głównym składnikiem olejku z pelargonii. Geraniol łatwo traci cząsteczkę wody i prze chodzi w cykliczny monoterpen - limonen główny składnik olejku cytrynowego i kminkowego:

CH?

CH.

- h₂o

HC CH₂ I I

ho-ch₂ ^ch₂

CH

II

H₃C - c - ch₃

^^c\

HC CH₂ I    I

h₂c    ch₂

\ ^x CH I

h₂c = c-ch₃

Inny monoterpenem- mentol (3 - hydroksy - 1 - metylo - 4 - i/o propylocykloheksan) jest głównym składnikiem olejku miętowego

r

który w kontakcie ze skórą powoduje uczucie zimna i następujące po nim wrażenie ciepła.

CH₃

I

CH

h2c	CN X 0— /
/ —0 CNJ X	X 0 1 X —0 \

CH

I

H3C-CH-CH3

Do monoterpenów należą również: pinen, kamfora i karwon, które, są odpowiednio składnikami terpentyny, kamfory i olejku kminkowego.

Przykładem seskwiterpenu liniowego może być: farnezol -alkohol pierwszorzędowy, występujący w konwaliach i innych olejkach kwiatowych i stanowiący łańcuch boczny witaminy K2:

CH₃    ch₃    ch₃

I    I    I

CH₃-C=CH-CH2-CH2-C=CH-CH2-CH2-C=CH-CH₂OH

Do diterpenów należy fitol - liniowy alkohol terpenoidowy będący składnikiem fotosyntetycznego barwnika chlorofilu oraz witamin A, E i Kt :

CH₃    ch₃    ch₃    ch₃

I    I    I    I

CH₃-CH-(CH₂)₃ -CH-(CH₂)₃ -CH-(CH₂)₃ -c=ch-ch₂oh

(3,7,11,15,- tetrametylo-2-heksadecen-1-ol)

Do triterpenów należy skwalen i lanosterol - ważne prekursory w biosyntezie cholesterolu. Tetraterpeny to karetonoidy, które należą do grupy żółtych i czerwonych barwników roślinnych, rozpusz-

1SQ