8

HISTORIA LITERATURY

Ceniąc jedynie życie „wedle natury", [cynicy] potępiali wszelkie urządzenia społeczne i państwowe, uważając je za konwencjonalne. Za Sokratesem twierdzili, że cnota jest jedna, taka sama dla wszystkich. [...] Występowali przeciw wszelkim nierównościom, byli za równouprawnieniem kobiet i niewolników.

Wtadystaw Tatarkiewicz, op. cit. •

Na pytanie, z czego powstaje świat i co jest zasadniczym jego czynnikiem, [pitagorejczycy] nie odpowiadali już ani woda, ani powietrze, jak to czynili Jończycy, lecz odpowiadali: liczba. Jej to bowiem świat zawdzięcza swój kształt i ład, ona jest życia zasadą i kierownikiem.

Władysław Tatarkiewicz, op. cit.

Sceptycyzm - twórcą tego nurtu był Pyrron (ok. 376-ok. 286 p.n.e.). Sceptycy zajmowali stanowisko, że poznanie prawa, jest niemożliwe. Uważali, iż nie dysponujemy żadną pewna wiedzą o naturze, ponieważ wszystkie sądy naukowe są równo-silne. Każdemu twierdzeniu można przeciwstawić odmienne - równie prawdziwe. Sceptycy nie kwestionowali tylko sądów

0    zjawiskach.

Cynicy - założycielem szkoły był Antystenes z Aten (ok. 444-ok. 365 p.n.e.). Twierdzili, że istnieją jedynie konkretne rzeczy, a jeżeli mówimy o czymś więcej - to o słowach, nie o rzeczywistości. Istnieje zatem tylko konkretny człowiek, a nie człowieczeństwo, istnieją stoły i krzesła, a nie ma sprzętów w ogóle. Według cyników cnotą miała być prawdziwa obojętność, wyrażająca się w całkowitej abnegacji osobistych potrzeb. Obojętność ta polegała też na oderwaniu się od tradycji, przyzwyczajeń, konwenansów. Było to życie „wedle natury".

Pitagorejczycy - szkołę pitagorejską założył grecki matematyk

1    filozof Pitagoras (570-497 p.n.e.). Było to bractwo religijne, które oprócz mistycyzmu zajmowało się też badaniami naukowymi. Pitagorejczycy przyczynili się bardzo do rozwoju matematyki, a z geometrii uczynili naukę. W arytmetyce studiowali zwłaszcza klasyfikację liczb: „wszystko da się określić przez liczbę".

Sztuka

Sztukę grecką poprzedzała kultura egejska - tak zwana epoka brązu, która rozwijała się w basenie Morza Egejskiego od około 2600 do 1100 roku p.n.e. Najstarsze znaleziska archeologiczne pochodzą z Krety, Cyklad,

Grecja

Azji Mniejszej, Troi i Cypru. Sztuka mykeńska stanowiąca jej ostatnią fazę to przede wszystkim obronne twierdze Achajów (tzw. cytadele) oraz grobowce królów i wodzów - na przykład Lwia Brama w Mykenach, skarbiec Atre-usza zwany grobem Aga-memnona, twierdze w Pylos i Tirynsie. Cechował je monumentalizm, prostokątna bryła, grube mury, wąskie bramy. Ściany zdobiono freskami o tematyce militarnej. Sztuka mykeńska stworzyła

Fresk mykeński z Tirynsu przedstawiający scenę polowania (ok. 1000-700 p.n.e.)

Lwia Brama w Mykenach (koniec XIV w. P-It.--]

Wazo mylcsńska (1200 p.n.e.)

także wysokiej klasy złotnic-two (ozdobna broń, naczynia, biżuteria, puchary, maski pośmiertne - słynne maski mykeńskie), ceramikę oraz gliptykę (wyrób pieczęci i gemm). Sztuka ta stanowi podwaliny sztuki starożytnej Grecji.

Fazy sztuki greckiej:

•    okres archaiczny (IX—po-łowa VI w. p.n.e.) - ceramika, figurki z terakoty, kości słoniowej i brązu, niewielkie świątynie w stylu megaronu²; styl. orientalizujący, bogaty

w motywy roślinne (np. ceramika koryncka); panują dwa kierunki w architekturze i sztuce: dorycki - surowy i prosty (Sparta, Argos, Mykeny) oraz joński - bardziej dekoracyjny i miękki w mo-delunku (Ateny, Chios, Milet), różnice ilustrują dwa typy greckich kolumn: dorycka i jońska

•    okres klasyczny (V—IV w.

p.n.e.) - w rzeźbie przeważają formy dynamiczne (np. Dyskobol Myrona), malarstwo ścienne i wazowe (czerwono-

Wejście do skarbca Atreuszo w Mykenach (popularnie zwanego grobem Agamemnona, ok. 1300—1250

Świątynio Artemidy w Efezie (budowlo z poi. VI w. p.n.e.)

Molontwo wozowe tzerwonofigurowe (VI w. p.n.e.)

ii!l

Ruiny świątyni Artemidy w Efezie (570 p.n.e.)

Porządki w architekturze - dorycki, joński i k ryncki

figurowe), w architekturze pojawia się głowica koryncka; następuje synteza stylu doryckiego i jońskiego; powstają nowe typy budowli świeckich (teatr, gimnazjon - zespół budowli przeznaczo-

nych do ćwiczeń gimnastycznych i zawodów sportowych, oraz odeon - okrągła budowla przeznaczona na występy artystyczne - muzyczne i śpiewacze) i sakralnych; tworzą w tym czasie wielcy

' ^egcrcn - typ jednoizbowego domu w starożytnej Grecji; po licznych przekształceniach stał się reprezentacyjną częścią pałacu mykei władcy, z niego wywodzi się też typ świątyni greckiej; obecnie - reprezentacyjny pokój dlo mężczyzn_