8 (1001)

30

eamiania się bądź z chłopcami,bądź z dziewczynkami powinny być popierane i wychowawczo wykorzystywane, jakkolwiek nie wskazana Jest przesada w tym względzie.

W wieku młodzieńczym ujawnia się potrzeba    przyjaźni

między chłopcami i dziewczętami, dlatego też również młodzieży głębiej upośledzonej należy stwarzać sposobność do spotykania się w grupach koedukacyjnych, w których przyjaźnie takie mogłyby być nawiązywane w sposób społecznie akceptowany i kontrolowany przez wychowawców. W przeciwnym wypadku popęd płciowy nie będzie mógł ulec socjalizacji.

Liczne obserwacje nauczycieli wskazują, że przyjaźnie głębiej upośledzonych dziewcząt 1 chłopców odgrywają bardzo korzystną rolę w ich socjalizacji. Nie Jest bez znaczenia, że młodzież, która zawarła już przyjaźnie Jest wybredna 1 ostroż-na w nawiązywaniu nowych, a zwłaszcza przypadkowych znajomości. W szczególności dziewczęta mające "swoich" chłopców eą z    i

reguły bardziej odporne na ewentualne zaczepki osób nieznajomych.

Trzeba tu dodać, że siła potrzeb seksualnych w wąskim znaczeniu tego pojęcia Jest u głębiej upośledzonych przeważnie nieco obniżona z racji ogólnej słabości biologicznej tak częstej w tej populacji. Niebezpieczeństwa związane ze ślepym i niekontrolowanym zaspokajaniem potrzeb seksualnych mogą dotyczyć raczej pewnej grupy upośledzonych w stopniu lekkim, u których siera somatyczna rozwinięta jest prawidłowo, zaś na pierwszy plan wysuwa się zaniedbanie wychowawcze /"niedorozwój kulturowy"/.

Niekontrolowane napaści seksualne ze strony chłopców, t>3dź nierząd u dziewcząt są wśród upośledzonych w    stopniu

głębszym stosunkowo rzadkls i wynikają najczęściej z braku

warunków dla socjalizacji tego popędu, podobnie jak    ślepa

żarłoczność Jest wynikiem braku socjalizacji popędu pokarmowego.

Objawem dość często spotykanym wśród głębiej upośxedzo~ ^flych jest onanizm. W niektórych przypadkach stanowi on rzeczywiście zastępcze zaspokojenie popędu seksualnego, ale często - zwłaszcza u dzieci młodszych-podłoże onanizmu    Jest    ₍

Inne; podobnie jak ssanie palca lub kołysanie się onanizona-a1 ę

nielmoże pełnić rolę "pocieszyciela" w sytuacjach napięcia emocjonalnego, napięcia niekoniecznie mającego podłoże seksualne.

Zarówno ssanie palca, Jak kiwanie się czy oDanlzm polegają na szukaniu bodźców przyjemnych, a nierzadko też poczucia bezpieczeństwa - poprzez aktywność zamykającą się w obrębie własnego ciała. Dziecko ucieka się do takich form zachowania wtedy, gdy z takich czy innych powodów nie może zdobyć poczucia bezpieczeństwa i doznawać przyjemności w kontakcie ze światem zewnętrznym, głównie zaś ze znaczącymi osobami dorosłymi. U głębiej upośledzonych, bardzo przecież uzależnionych życiowo od opieki do‘rosłych właśnie niezaspokojona potrzeba stałego znaczącego kontaktu z dorosłym opiekunem bywa często przyczyną poczucia zagrożenia, niepokoju i napięcia rozładowywanego przez onanizm. Napięciu takiemu często towarzyszą objawy lękowe. Dlatego zapewne onanizm często pojawia eię u dzieci tak normalnych jak i upośledzonych przed okresem dojrzałości płciowej. Ale nawet w przypadku gdy Jego przyczyną Je.ot rzeczywiście niezaspokojony popęd płciowy., objawy mogą być znacznie złagodzone lub nawet przezwyciężone poprzez właściwe zaspokojenie innych potrzeb społecznych i uczuciowych. Przykraśem skuteczności takiego postępowania nie wprost jest przebieg rehabilitacji indywidualnej.

Od dawna lekarze uznali za przesąd pogląd, że onanizm Jest objawem "zwyrodnienia moralnego" prowadzącym do psychozy. Przejściowe jego występowanie w niezbyt nasilonym stopniu nie powinno budzić poważniejszego niepokoju - Jest    przede

wszystkim sygnałem, że należy dziecku poświęcić więcej uwagi. Interwencja specjalistyczna potrzebna Jest w przypadkach, gdy nawyk Jeet bardzo nasilony, stanowiąc dominującą formę aktywności dziecka, bądź Jeśli uprawiany Jest jawnie, stając się przyczyną niechęci otoczenia wobec dziecka.

5.9. Potrzeba uzewnętrzniania napięć agresywnych i społecznie akceptowane zachowania zaczepno-cbronne

Uzewnętrznienie impulsów agresywnych należy do elementarnych potrzeb człowieka tak normalnego Jak i upośledzonego.