8 (1175)

10 Rozdział 1

Według etapów prac analitycznych wyróżnia się metody:

-    pomiaru i wstępnej oceny,

-    badania przyczynowego.

1.2. Metody wstępnego etapu badań analitycznych

Pierwszy etap analizy polega na pomiarze badanego zjawiska lub stanu gospodarczego. jego opisie oraz wstępnej, ogólnej ocenie. Istotą oceny jest wartościowanie. Wartościowanie jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy oceniane zjawisko można odnieść do jakiegoś wzorca, tj. gdy istnieje układ odniesienia -baza porównania. Stąd też podstawową dla tego typu badań jest metoda porównań.

Metoda porównań jest najszerzej stosowaną metodą analizy ekonomicznej, stanowiąc jednocześnie podstawowy warunek poprawności jej przeprowadzenia. Polega ona na tym, iż konkretne zjawisko gospodarcze, zdarzenie czy wielkość oceniane są poprzez porównanie z analogicznym lub pokrewnym zjawiskiem, zdarzeniem lub wielkością. Stwierdzona różnica między wielkościami badanymi i przyjętymi za punkt odniesienia stanowi podstawę do sformułowania wstępnej oceny. Ważna jest również znajomość kierunku i tempa zmian badanych wielkości, pozwala bowiem na stwierdzenie, czy konkretna zmiana jest pozytywna, czy nie oraz czy natężenie zmian jest zadowalające.

Porównywać można dane jednorodne co do przedmiotu, cechy, podobieństwa lub wartości mierzalnej. Przedmiotem badań mogą być więc zjawiska gospodarcze jednorodne (wielkości wyrażające tą samą treść ekonomiczną), np. przychody ze sprzedaży w dwóch kolejnych okresach lub zjawiska różnorodne, o różnej treści, lecz wzajemnie ze sobą powiązane i od siebie zależne, np. poziom kosztów materiałów bezpośrednich na tle wielkości produkcji. Stąd też można mówić o porównaniach bezwzględnych i względnych.

Metoda porównań, w zależności od przyjętego układu odniesienia, występuje w kilku wariantach. Wybór odpowiedniej odmiany wiąże się ściśle z rodzajem i zadaniami podejmowanych badań, a układy odniesienia powinny być tak dobrane, aby budziły najmniej zastrzeżeń co do adekwatności ich dla konkretnych badań. Różne rodzaje metody porównań przedstawiono na rycinie 1.1.

Przedmiotem badań porównań wewnętrznych są wielkości rzeczywiste okresu badanego i lat poprzednich oraz dane postulowane analizowanego przedsiębiorstwa. Porównania w czasie pozwalają na ustalenie i ocenę kierunku oraz tempa zmian badanego zjawiska, określenie jego tendencji rozwojowej.