8 (586)

kazywana pizez wspólnoty religijne, duszpasterzy i teologów - jest to tzw „prawda objawiona”. Oprócz niej istnieje również „prawda” zdobywana i powiększana przez rodziców, nauczycieli, wychowawców, uniwersytety i instytucje kulturalno-oświatowe Często spotykamy się również z tzw „prawdami obiegowymi”, „truizmami”, które są powszechnie uznane i nie są odnoszone do jakiejś osoby czy uwarunkowań¹

Rekapitulując, można powiedzieć, że „prawda” jest wartością „osobową” (angażującą całego człowieka) i „poznawczą”, nadającą sens poznaniu zarówno „przednaukowemu”, jak i „naukowemu”²

Pamiętamy też, że wśród przyjętych wobec „prawdy” stanowisk zachodzą wyraźne różnice; rzutują one na rozumienie pojęcia „nauka” („teoria naukowa”), a w związku z tym powstaje również problem „pedagogiki jako nauki” („teorii”) Przyjęcie określonej koncepcji „prawdy” (resp „teorii naukowej”) tworzy przesłanki wyznaczające podstawowe formy myślenia i badań naukowych

3.1.2 .3. Ieoria pedagogiczna jako teoria i metateoria naukowa

Wchodząc w te zagadnienia, nie znajdujemy się już na gruncie „teorii o przedmiotach”, lecz „metateorii”, „teorii o teoriach pedagogicznych”³ Bliżej przedstawiają ten problem poniższe dwa schematy Zwraca się w nich uwagę na dwa etapy i dwa sposoby ujmowania i powstawania teorii w pedagogice; a) tworzenie teorii na etapie badania konkretnego przedmiotu:

Pedagog X bada

dany fakt np.SZKOLĘ

i formułuje teorię (SZKOŁY)

Schemat: Ieoria o przedmiocie (powstała na podstawie badania konkretnego przedmiotu zainteresowań)

b) tworzenie teorii o istniejącej (istniejących) teoriach

Tego rodzaju badanie rodzi nowe problemy i wymaga -wzięcia pod uwagę specyficznych aspektów, które p^r idstawia poniższy schemat:

Pedagog Y pyta:

Jak?

Dlaczego?

Na jakiej podstawie?

,    , Jak rozumiejąc pojęcie „nauka”?

	jak b a d a i jak
	formułuje teorię	—-£> U L I

Schemat: Metateoria, teoria o teorii pedagogicznej

Teoretyczne poznanie naukowe dlatego jest nie do odrzucenia, gdyż rezultaty badań, teorie, modele (np modele dydaktyczne), mają zawsze pewien określony podkład naukowy i teoretyczny Jeśli chcielibyśmy ów ukryty fundament (tzw „Background”) zrozumieć i krytycznie ocenić, należałoby dokonać analizy podstawowych stanowisk w zakresie rozumienia „teorii naukowej”⁴.

W tym momencie przypomnijmy, że dla celów czysto akademickich przyjęliśmy, że teorie tworzone są w trzech etapach (poziomach), przy czym na każdym z nich zachodzi ustawiczna działalność wychowawcza I tak działam w oparciu o moją własną (spontaniczną) wiedzę o wychowaniu, w oparciu o wiedzę powstałą przez wymianę uwag i informacji o wychowaniu, a jako wykształcony pedagog działam również w oparciu o wiedzę naukową. Warto zaznaczyć, że najczęściej dochodzi do wzajemnego łączenia się wymienionych

M Nowak Podstawy pedagogiki otwartej - 13

193

1

   Zob K Dickopp, Lehrbuch der systematischen Pddagogik, Dusseldorf, Schwann, 1983, s 495nn; E D e v e a u d, Per una scuola aitiva secondo lordine cmtiano, Brescia, La Scuola, 1940.

2

   Zob M A Ki ąp i ec, Prawda - dobro - piękno jako wartości humanistyczne, s. 58-59

3

   Zob : S Palka, Kierunki rozwoju pedagogiki i ich metodologiczne konsekwencje, w: t e n -że (red ), Teoretyczne podstawy pedagogiki, Kraków, 1986; B Ś Ii wers ki, Kontrowersje wokół badań porównawczych alternatywnych teorii wychowania, w: tenże, Kontestacje pedagogiczne,

Kraków, 1994, s 36-39; J Gnitecki, Możliwości uprawiania pedagogiki ogólnej jako teorii krytycznej i metateorii, s 159-] 75; S P a 1 k a, Teoria pedagogiczna a praktyczne doświadczenia nau-czycieli, Warszawa, WSziP, 1989, s 5-106; W Brezinka, Metatheorie der Erziehung Eine Ein-fiihrung in die Grundlagen der ErziehungswEsenschaft, der Phiiosophie der Erziehung und der Praktischen Pddagogik, Miinchen-Basei, Ernst Reinhardt Veilag, 1978

4

Problem ten podejmiemy niżej dokonując próby scharakteryzowania pedagogiki jako nauki