CCF20081016008

rodziców do wspólnego życia itp. Nie jest to ani wyczerpująca ani pr widłowa lista cech (zmiennych) empirycznych obrazujących kryzys rod ny. Ich typologia zależy od tego czy chcemy znać źródła czy przejar zjawiska, skutki wychowawcze i społeczne czy kontekst kulturowy.

Ustalenie i rejestracja zmiennych w badaniach jakiegoś zdarzenia c procesu - oznacza decyzję pod jakim względem będziemy badać zdarzeń czy proces. Znaczy to np. że inne cechy będziemy badać interesując procesem dydaktycznym w klasie a inne wówczas gdy badać będzie więzi nieformalne między dziećmi oraz ich pozycję w grupie. Przyję| zatem przez badacza zmienne nadają badaniom kierunek, określają ich c

Jak choćby z powyższych przykładów widać zmienne mogą b wyrażone ilościowo (wskaźnik rozwodów, ilość telewizorów, zagęszcz nie klas szkolnych) lub jakościowo (przyczyny rozwodów, skutki nadmie' nego zagęszczenia klas szkolnych, recepcja przekazów telewizyjnych).

Nie taki podział zmiennych jest jednak najważniejszy. Wydaje si bowiem, że w tym przypadku mamy do czynienia tylko z różnym stopnie;* ogólności zmiennych, a właściwie z różnym sposobem ich określani zdefiniowania.

Znacznie ważniejsza jest świadomość jaki jest związek między p szczególnymi cechami, jaki jest kierunek zależności między nimi, któ wpływa na inne, a która podlega wpływom. W zależności od tego jedri zmienne nazywają się zmiennymi niezależnymi a drugie zmiennym zależnymi. Oto badamy poziom kultury rodzin robotniczych. Wśród cec (zmiennych) tego zjawiska przyjęliśmy i takie: wydatki na „życie kult raine” oraz poziom dochodów. Jest oczywiste, że ta pierwsza będzi warunkowana przez drugą, czyli pierwsza będzie zmienną zależną a p~ ziom dochodów zmienną niezależną. Badamy aspiracje życiowe młodzi ży. Wśród zmiennych wyłowiliśmy „plany dotyczące kształcenia” or-„rodzaj środowiska rodzinnego”. Zmienną niezależną będzie w tym w padku środowisko rodzinne a zmienną zależną plany kształcenia.

W badaniach zmienne mogą pełnić różną rolę. W jednym przypadk jakaś cecha wpływa na ilość, jakość, kierunek zmian innej osoby. Jest wi" zmienną niezależną. W dalszych analizach ta sama cecha jest przez na analizowana w połączeniu z inną, która determinuje jej ilość, jakość lu kierunek rozwoju i wówczas jest zmienną zależną. Poziom dochodó rodziny robotniczej (zmienna niezależna) wpływa na formy życia kultu ralnego tejże rodziny (zmienna zależna). Ale życie kulturalne rodzin 'miii ima niezależna) określa, wpływa na zainteresowania, aspiracje kul-"> 'tlili’ d/.ieci (zmienna zależna). Spotkać się można jeszcze w podręczni-• li metodyki badań z określeniem zmiennej pośredniczącej, globalnej "nu Są to jednak już pewne warianty wymienionych już zmiennych lub |M/ypndku zmiennej globalnej określanie różnego stopnia ogólności " /ególowości zmiennych. Natomiast klasyfikacja zmiennych na dwa |""l lawowe typy jest ogromnie ważna bo określa kierunek badań a także a 1.1/,unia techniczne warsztatu badawczego.

I > Wskaźniki i ich rodzaje

Aby komunikatywnie opisać zmienne bądź to ilościowe bądź jakościo-i mu:.uny posłużyć się określonymi wartościami opisowymi. Np. dla i < .unii lub ocenienia „warunków nauczania” (zmienna) przyjmujemy np. i li 1,1 dzieci w klasie”, „istnienie pomocy dydaktycznych”, „wykształce-iiiim zycieli” „pora rozpoczynania lekcji” itp. Te empiryczne czynniki i ii/ujące, jaka jest badana cecha nazywamy wskaźnikami.

Wskaźnik - to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko . podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością,

I .1    /, określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie

t l>i iiwdopodobieństwem wyższym od przeciętnego iż za-

...... /1 zjawisko, które nas interesuje” (S. Nowak 1970). Jest to

¹ ii i Izi» udana definicja wskaźnika. Wymaga tylko praktycznej egzempli-¹ u |i, bo jak większość pojęć w metodyce badań społecznych najłatwiej l iniiuje kontekstowo.

1’1'zy badaniu kryzysu rodziny, przyjęliśmy jako jedną ze zmiennych i ody. Otóż wskaźnikiem będzie liczba rozwodów na 10 tys. mieszkań-.ilbo na 1000 małżeństw, albo ilość rozwodów na każde 100 ii i.mych małżeństw. Wskaźnik jest tu równocześnie zmienną, tyle, że i i/iiik to zespół cyfr a zmienna to sformułowana przez nas tendencja

■    1 ii/nik wzrostu, nasilania się). Również tożsamość zmiennej i wskaź-li ¹ i będziemy obserwować przy następujących zmiennych: przestępczość ti li urn Ii, rozmiary alkoholizmu, bezpieczeństwo na drogach.

WV wszystkich tych wypadkach dobór wskaźnika jest równocześnie

■    ¹ liniowaniem zmiennej. Rozmiary alkoholizmu określamy przez wska-..... ilości wypijanego alkoholu, bezpieczeństwo na drogach - ilością

li.idków. Wszystkie te zmienne mają charakter ilościowy. Taki zaś i bii| wskaźnika nazywamy wskaźnikiem definicyjnym.

33