90soś

su ŚREDNIOWIECZA

świetlne uzyskiwano barwnymi szybami w oknach. Cala dekoracja architektoniczna ożywiała ciężką, masywną bryłę. Nawet gdy była bogata i różnorodna, nie zmieniała jej zasadniczego charakteru.

Architektura romańska w poszczególnych krajach Francja. Francja ma wiele kościołów pielgrzymkowych z obfitą dekoracją rzeźbiarską. Często występują okazałe fasady. Spotyka się także liczne przykłady obejścia i wieńca kaplic wokół prezbiterium. Więcej kościołów niż w innych państwach ma sklepienia kolebkowe. W okręgu Poi-tou wyjątkowo występują kościoły z kopułą na skrzyżowaniu naw (wpływy Bizancjum). Charakterystyczne zabytki to kościoły w Vezelay, Tuluzie, Poitiers (il. 85), Autun. Wielkie znaczenie dla formowania się architektury w innych » krajach, w tym w Polsce, miały wpływy okręgu - Burgundii.

£ Anglia. Architektura bardzo zbliżona jest ^c do francuskiej. Wieże występują często na skrzy-°» żowaniu naw. Zamiast sklepień stosuje się także ° widoczne wiązania dachów. Silnie wydłużony korpus kościoła oraz transept daje plan mniej zwarty niż w innych państwach.

Zabytki: katedry w Canterbury, Peterborough, Ely, Norwick.

Niemcy. W kościołach niemieckich występuje dużo wież. Bryła jest potężna, monumentalna.

Od zewnątrz zdobią kościół, a zwłaszcza prezbiterium, liczne fryzy arkadowe. Często zdarza się plan dwuchórowy lub zakończenia ramion tran-septu apsydami tak, że wraz z półkolistą apsydą prezbiterium tworzy się plan trójliścia.

Zabytki: kościoły w Hildesheim, Laach, Spirze, Wormacji, Moguncji.

Hiszpania. W Hiszpanii dużo jest kościołów pielgrzymkowych obficie zdobionych rzeźbą i freskami. Istnieją tu wpływy architektury islamu, na przykład łuki podkowiaste.

Zabytki: kościoły w Compostelli, Toledo, Zamora. Włochy. Architektura romańska Włoch jest lekka, pozbawiona charakteru obronnego, łączy tradycje antyczne ze zdobyczami średniowiecza i znacznie odbiega od dzieł innych krajów. Lokalną cechą było komponowanie całych zespołów architektury sakralnej: kościół, budynek do chrztów na planie centralnym (baptysterium) oraz osobno stojąca wieża (campanilla). Brak jest dekoracji rzeźbiarskiej, natomiast stosuje się różnobarwny marmur, mozaikę, liczne galerie arkadowe. W architekturze włoskiej występują wyraźne wpływy bizantyjskie, na przykład San Marco w Wenecji.

Zabytki: katedra, baptysterium i campanilla w Pizie, kościół San Miniato we Florencji. Interesującym ośrodkiem była Sycylia ulegająca kolejno wpływom rzymskim, bizantyjskim, arabskim i normandzkim. Capella Palatina w Palermo

a 91. Baptysterium i katedra w Pizie. Połowa w.