91soś

jest trójnawową bazyliką, ma arabski strop stalaktytowy, bizantyjską kopulę i dekorację mozaikową. Katedra w Monreale, prócz wpływów bizantyjskich w ogólnym założeniu, ma normandz-kie motywy dekoracyjne i wieżową fasadę.

Rzeźba

Do kościoła wprowadzał portal. Tympanon przedstawiał Zesłanie Ducha Świętego lub scenę Sądu Ostatecznego. Układ kompozycyjny i ikonografia tympanonów przypominają sztukę bizantyjską, jej symbole i schematy kompozycyjne. Odrzwia ujęte są w ramy półkolumn i archiwolt, z których każda ozdobiona jest innymi motywami. W fasadach kościołów pielgrzymkowych umieszczano postacie apostołów, proroków i świętych. Płaskorzeźby wnętrza były obrazowymi księgami Starego i Nowego Testamentu. Ukazywały wyobrażenia nieba i piekła, pouczały o grzechu i świętości, opowiadały o życiu Chrystusa i świętych, utrwalając w pamięci wiernych podstawowe, elementarne zasady wiary. Ta „historia zbawienia” jest ujęta o wiele swobodniej niż oficjalne, hieratyczne rzeźby fasady. Postacie gestem całego ciała wyrażają rozliczne stany uczuciowe, rysy twarzy potraktowane są szkicowo, marginalnie. Ruch jest przesadzony, wyrazisty. Ekspresji ruchu towarzyszą deformacje: ludzie mają zbyt wielkie głowy, dłonie, małe tułowia, krótkie nogi. Szaty potraktowane są schematycznie. Wszystkie te cechy kojarzą się ze sztuką ludową, pełną prostoty i naiwności, stawiającą sens dzieła i jego ekspresję przed poprawnym odtwarzaniem natury.

Deformacje występujące w rzeźbie romańskiej wynikały z takiego właśnie bezpośredniego, obrazowego przekazywania wyobrażeń. Deformacje uwarunkowane były także względami kompozycyjnymi. Rzeźbione pole było zawsze elementem architektonicznym o ograniczonych ramach. Trzeba było liczyć się z jego kształtem i proporcjami. Postacie naginano więc do logiki całego układu, deformując je. W okresie stylu romańskiego zainteresowania skierowane były ku życiu wewnętrznemu człowieka. Przyrodą inspirowano się tylko, ale jej nie studiowano, stąd wiele błędów anatomicznych.

Dzięki przystosowywaniu do ram architektonicznych, rzeźba przedstawiająca nabierała wartości dekoracyjnych. Nieokiełznana wyobraźnia artystów romańskich znajdowała ujście w czystym zdobnictwie.

Uderzająca jest różnorodność motywów rzeźbiarskich i wielość źródeł, z których są zaczerp-nięte. Są to symbole chrześcijańskie, motywy ro- ^ ślinne, postacie zwierząt, fantastyczne stworze- = nia, motywy abstrakcyjne. Bardzo często wystę- o. puje plecionka. Bywa, że wszystkie te motywy o splatają się w jednym ornamencie w zawiłą ca- -łość. Motywy nigdy się nie powtarzają; każda Z kolumna ma inny kapitel, każda archiwolta portalu jest inna.    ^

W bogactwie motywów zdobniczych znalazły od- ^ bicie wpływy sztuki antycznej, islamu, Bizan- z cjum, wpływy ludów barbarzyńskich, zwłaszcza o Celtów (plecionka).

Rzeźby związane tematycznie z religią miały fiink- ™ cję pouczającą, dydaktyczną. Były rodzajem żywej    ^M

księgi religijnej dla mas nie umiejących czytać.

◄ 92. Maria z Dzieciątkiem. Południowy portal kolegiaty w Tumie pod Łęczycą