91 (104)

J l>.-łirr.<-,l.i.i (hrwińtki. I) Knvf,-u,l- (4*nnrwterf.i,'v^<wwT;''.'*ii('.i») :SRV*J7ł^?-0| |MK-O.• l»*\WKSflf

układy przyrodnicze. Zostaje zaburzona równowaga ekologiczna, co w konsekwencji powoduje spadek przydatności poszczególnych terenów do produkcji rolnej, zdolności ekosystemów do samooczyszczania oraz utratę piękna i bogactwa przyrody.

Przez 2 min lat populacja wzrastała bardzo wolno. Roczna stopa wzrostu w paleolicie wynosiła zapewne ok. 0.002% (na każde 100 tys. ludzi różnica między- liczba osobni ków nowo narodzonych a liczbą zmarłych wynosiła +2). Spowodowane to było bardzo wysokim wskaźnikiem śmiertelności dzieci oraz krótkim czasem życia. 50 tys. lat p.n.c. żyło prawdopodobnie 2 min ludzi, a 8 tys. lat p.u.e. ok. 5 min.

Powstanie w neolicie kultury rolnej spowodowało dość szybki wzrost liczby ludzi. Według różnych szacunków na początku ery nowożytnej żyło 170-400 min ludzi. 0,5 mld (425-540 min ) ludzi zamieszkiwało nasza planetę ok. 1500 r. W 1830 r. byt ich już 1 mld, a 100 lat później - 2 mld. Kolejne miliardy przybywały odpowiednio w ciągu trzydziestu (1930-1960), piętnastu (1960—1975) i dwunastu (1975—1987) lat. Obecnie na Ziemi żyje ponad 6.6 mld ludzi.

Wraz ze zwiększeniem się liczby ludności wzrastała również roczna stopa przyrostu naturalnego. W latach 1650 -1800wynosiła średnio0,3%, w XIX w. 0,5%, w pierwszej połowie naszego stulecia - 0.9%, w latach 60. i 70. XX w. przekraczała nawet 2% (maksimum w 1964 r. - 2,2%), w 1994 r. wynosiła ok. 1.5%. a w 1999 r. - 1.4%.

Zmiany wielkości populacji ludzkiej i tempa jej wzrostu w historii przedstawia tabela 12.1.

12.2. Przyczyny szybkiego wzrostu liczebności populacji ludzkiej

Przyczyn gwałtownego, wykładniczego wzrostu zaludnienia można dopatrywać się pośrednio w rewolucji przemysłowo-naukowej, a bezpośrednio w poprawie zaopatrzenia w żywność i rozwoju medycyny.

Wprowadzenie nowych, bardziej wydajnych upraw (np. kukurydza, ziemniaki i fasola) polepszyło zaopatrzenie w żywność. Dzięki postępowi nauki i techniki rozwijała sic kultura rolna. Wprowadzono do rolnictwa nowsze, bardziej wydajne formy organizacyjne. metody uprawy roślin i hodowli zwierząt oraz rozwiązania techniczne. Spowodowało to wzrost plonów z jednostki powierzchni. W kra jach o wysokiej kulturze rolnej uzyskuje sic nadwyżki żywności, które eksportuje się do krajów, w których brakuje pożywienia. Eksport ten zmniejszył śmiertelność z powodu głodu, a tym samym przyczynił sie do wzrostu zaludnienia.

Postęp medycyny także ma wpływ na wzrost demograficzny. Dzięki jej rozwojowi zmniejszyła się umieralność niemowląt i wydłużyło życie przeciętnego człowieka. Zwalczanie chorób zakaźnych, proste i tanie, prowadzi się w najbardziej odległych zakątkach świata.

Korzyści z rozwoju rolnictwa i medycyny, sprzyjające wzrostowi liczby ludności, są potęgowane przez rozwój infrastruktury społecznej, gospodarczej i technicznej, np. im szybszy, bardziej sprawny i niezależny od warunków terenowych jest transport, tym łatwiej można dotrzeć do miejsca, gdzie jest potrzebna żywność lub pomoc medyczna.

h (Xit*»ń«c>. O vfcn«nłr li Kirkw»»ló.(l w«ł    ivm»'«;ii:il

ISSN 97S-K9-OI -IM9S n r l:v WN PWN ’(■:«

12.3. Prognozy wzrostu demograficznego

Maksymalny przyrost populacji ludzkiej w ostatnich dziesięcioleciach wynosił ok. 2% rocznie. Dwuprocentowe tempo oznacza jednak szy bki wzrost zaludnienia w wartościach bezwzględnych - liczebność populacji podwajać się będzie co 35 lat. Konsekwencje można przedstawić za pomocą abstrakcyjnego przykładu. Populacja licząca 3 mld ludzi (taka była jej wielkość w 1960 r.). zwiększająca się w tempie 2% rocznie, w 2600 r. liczyłaby już trylion (10¹⁵) osobników. Uczeni nazwali ten moment żartobliwie „dniem miejsc wyłącznie stojących”. W 4000 r. Ziemia byłaby pokryta masą ludzką rozprzestrzeniającą się z prędkością światła na zewnątrz globu (Sim-mons 1979: 404-405).

Podstawowe prognozy demograficzne opracowuje się w perspektywie krótko- i długookresowej. Przewidywany do 2050 r. wzrost liczby ludności przedstawiono w tabeli 12.2 i na rycinie 12.2.

Tabela 12.2. Liczebność populacji ludzkiej w iatach 1990 2051) (prognoza na lata 2001 2050w wariancie średnim )

	Populacja (min)					Udział (%)			Roczno stopa wzrostu (^fa)
Kontynenty	iyoo	1950	20UU	2050	1900	1950	2000	2050	19UU- 1950	1950- 2000	2000- 2050
Al ryku	120	224	#21	1 99#	7	9	13	21	1.2	2.6	1.8
Azja	915	1 411	3 705	5 2oo	57	56	61	5#	0.S	1.9	0.8
Luropa	423	54#	729	oo4	26	22	12	6	0.5	0.6	0.4
Ameryku Łacińska	63	16#	523	769	4	7	9	9	1.9	22?	0.9
Ameryku Północna	SI	172	316	445	5	7	5	5	1.5	12	0.7
Occuniu	6	13	31	4 #9	U	1	1	i	1.5	1.7	0.8
Świat	1 608	2 535	6 124	9 191	MM)	ino	MM)	ino	0,9	1,8	0,9

Źródło: The Determinant*. - <1953); Worid Popidarion lYotpeetł.. (2007).

Najszybszego tempa wzrostu w latach 2000 2050 należy' oczekiwać w Afryce ( w zrost zaludnienia o 152# wg wariantu średniego), Ameryce Łacińskiej (o 55%) i Azji Południowej (o 48%). Najmniejszy przyrost liczby ludności jest spodziewany w Europie (o 7%). W 1985 r. w Europie i Afryce mieszkało po ok. 10% ludności świata. W 2050 r. w Europie żyć będzie 6% 1 udności św iata, a w Afryce aż. 21 % f World Popula-tion Prospccts... 2007).

W obliczu grożącego Ziemi przeludnienia demografowie ONZ opracowali także długofalową prognozę dotyczącą przyszłości rodzaju ludzkiego. W 2100 r. w wariancie średnim (podstawowym) liczebność globalnej populacji osiągnie ok. 9 mld, a później ustabilizuje się na niewiele niższym poziomic. Prognozy do 2300 r. przedstawia tabela 12.3.