0119

104

WŁODZISŁAW r HERMAN (i. JUDYTA, JUDYTA MARYA).

II. 15,

raczej daty 1087 r.. gdyż dzień 25 grudnia był według ówczesnej rachuby pierwszym dniem r. 1087. Zwracamy jednak uwagę na to, że w Kalend. Krak., który w najściślejszej łączności zostaje z Jlocz. kap. krak., data dzienna śmierci Judyty brzmi: 24 grudnia, a przeto należy jeszcze jako ostatni dzień do roku 108(5. I w tym więc szczególe mniemanie nasze znajduje najzupełniejsze potwierdzenie. Wobec tego nie można się już walnie, za jakim przekazem oświadczyć się należy: Koziny czy też roczników polskich. Wybierając datę Kozmv, trzebaby powiedzieć, że roczniki polskie, i to najdawniejsze, popełniły podwójną omyłkę: co do daty urodzin Bolesława i co do daty śmierci Judyty, pomimo że notowały fakta na miejscu zdarzone i współczesne; gdy przeciwnie łatwiej przypuścić, że błąd popełnił Kozma, spisujący swą kronikę w kilkadziesiąt lat później, zdała od Polski, znaną z mętnej chronologii, a nadto, jak się okazało poprzednio, zawierającą w opowiedzianych w tern właśnie miejscu wypadkach także inne błędy.

Z lego punktu widzenia można wreszcie wytłomaczyć, skąd w zapisce nekrologicznej Kalend. Krak. o Judycie wziął sie zwrot: Luliłh regina Polonie. Tytuł regina budził już u Długosza ¹) zdziwienie, a także nowsi uczeni, przyjmując datę jej śmierci 1084 lub 1085 r., t. z. przed koronacyą jej ojca Wratysława, nie umieli dobrze wytłomaczyć, skąd przyszła do tego tytułu jako córka księcia czeskiego a żona księcia polskiego. Tłomaczenia. jakie podawano, że tytuł ten przypisać należy nieścisłości zapisującego, lub że to był właściwie tytuł drugiej żony Włodzisława Hermana, Judyty Maryi, wdowy po Salomonie królu węgierskim, niewłaściwie przydany pierwszej Judycie^{2 3 4}), uważam za niewystarczające, pierwsze bowiem nie tłomaczy niczego, drugie zaś jest zanadto sztuczne i nienaturalne. Jeśli jednak przyjmiemy, żc Judyta umarła 25 grudnia 108(5 r., rzecz sianie się zupełnie jasną. albowiem ojciec jej Wratysław koronowany był królem czeskim już 15 czerwca 108(5 r. ^:i), a przeto w dniu śmierci swojej mogła ona być uważaną za córkę króla, i jako taka otrzymać tytuł reyina. Że w istocie córki królów, a żony książąt, otrzymywały tego rodzaju tytuły, na to są przykłady analogiczne w współczesnych zabytkach historycznych 0.

W katedrze krakowskiej znajduje się nagrobek Judyty, którego napis wyraża, iż zmarła 24 grudnia [IX Kai. łan. In rigilia Na1ivitatis Domini) r. 1082 ^{5 6}). Data dzienna jest oczywiście zaczerpnięta z Kalend. Krak., ale data roczna jest niewątpliwie błędną. Nagrobek jako świadectwo historyczne nie ma zresztą wielkiej wartości, wystawiony został bowiem dopiero w r. 1(534 przez ówczesną kapitułę, a nie było przed nim widocznie jakiegokolwiek dawniejszego, przynajmniej z ową błędną datą roczną, w takim bowiem razie Długosz byłby o nim wspomniał, i zapewne nie byłby kładł daty ślubu Judyty z Włodzisławem Hermanem dopiero pod r. 1083

2. Judyta Marya.

Jako drugą z rzędu żonę Włodzisława Hermana wymienia Gall⁰) siostrę cesarza Henryka III, wdowę po Salomonie królu węgierskim. Siostrą Henryka III nazywają ją też za Gallem późniejsze kroniki polskie, n. p. Kadłubek ^r), Kron. Wielk. ⁸), Chroń, prine. Pol. ⁹) i Chroń. Pol.¹⁰). Według rachuby niemieckiej nie była to siostra Henryka III, ale siostra Henryka IV, a córka Henryka III. Tak też nazywa ją Ebo w Żyw. Ottona Bainb. ^u): germanu soror Heinrici IV imperatoris. niemniej też zapiska Nekr. Weltenb.¹²): soror Heinrici impe-ratoris IV. Nie można jednakże wątpić, że Gall wiedział dobrze, jakiego Henryka siostrą była druga żona Włodzisława Hermana, skąd wynika, że nie zaszedł u niego błąd, lecz tylko była odmienna rachuba. Licząc królów Henryków, opuszczali bowiem pisarze polscy Pierwszego, skąd też w dalszem liczbowaniu zachodziła owa różnica ^1:p. Henryk IV w liście do Almosa węgierskiego z r. 109(5 ^1!) nazywa panującego podówczas księcia polskiego (a więc Włodzisława Hermana) swoim amicus et consanguineus.

1

tli s t. Pol. I. '585.; Lib. hen ef. 1. G:9.620. — 2) Por. Woj cle chow s ki, U roczn. poi. 223—225; Pi e kos i ń sk i, Kwart, liist.

2

III. 5!)—62: Kętrzyński, Studya nad (lokum. XII w. 81. — 3) Palacky. Gesclr. Bohm. I. 318. — 4) Tak n. p. w Nekr. Reun. Arch. f.

3

ósterr. Geseli. JATlt. 226 nazwana jest Gertruda, córka cesarza Lotara, żona Henryka margr. austryackiego (przedtem Henryka

4

Pysznego) Gtrtriułis regina. — ń) Starowolski, Monum, Sann. 29; Grabowski, Groby król. poi. w Krakowie 51. —

5

SMon. Pol. I. -1-29. — J) Ibid. II. 303. — 8) Ibid. II. 491. — 9) Ibid. III. 453. — 10) Ibid, III. 625. - U) ibid, II. 32. —

6

12) Bohmer. Fontes IV. 569. — l^;i) Por. Zeissberg, Miseco I. 107 uw. 3. — 14) Jaffe, Moiiurn. Bainb. 172.