0120

II. 15.

WŁODZISŁAW I HERMAN (ż. JUDYTA MARYJA).

105

Imienia owej drugiej żony Włodzisława nie podał Gall; dopiero późniejsze źródła polskie, jak Chroń. Pol. ^ nazywają ją Judytą. Prawdziwość tego przekazu potwierdzają współczesne źródła niemieckie, jak n. p. Berthotd który pod imieniem Judyty opowiada jej losy jako królowej węgierskiej (żony Salomona), tudzież Ebo^:i) i Ilerbord⁴), dotykając sprawy małżeństwa jej, już jako wdowy po Salomonie, z Włodzisławem⁵). Zapiska Nekr. Weltenb. ^f) zna ją również pod tem imieniem, ale podaje zarazem drugie, jakie nosiła: Iudita Maria. Kroniki węgierskie, jak Keza ⁷), Chroń. piet. Vind.⁸), Chroń. Dubn. ■% Thwrocz ^1H), nazywają żonę Salomona Zofią, nie znają natomiast imienia Judyty; nie mniej też Długosz ^u), który używał niektórych źródeł węgierskich, mieni ją Zofią albo Zofonią. Wniosek z owej różnicy imion wyprowadzony ¹²), jakoby Zofia, żona Salomona, a Judyta, druga żona Włodzisława, nie były osobami identycznemu sprzeciwia się najwyraźniejszym przekazom źródeł wiaro-godnych, nie ma tedy żadnego uzasadnienia; inna rzecz, o ile prawdziwą jest wiadomość, jakoby Judyta nazywała się Zofią. Z Nekr. Weltenb. wiemy niewątpliwie, że drugie jej imię brzmiało Marya; przyjmując zatem podanie kronik węgierskich, trzebaby przypuścić: albo, że Judyta jako królowa węgierska przybrała drugie imię Zofii, które później jako żona Włodzisława zmieniła na Marya, co jest zgoła nieprawdopodobnem; albo też, że prócz imion Judyta Marya miała jeszcze trzecie imię Zofii, co również nie zasługuje na wiarę, albowiem w czasach owych nie było jeszcze zwyczaju wieloimiennych nazwań, i w najlepszym razie ograniczano się do dwu imion. Jeśli zważymy nadto, że najwcześniejszy przekaz węgierski o imieniu Zofii nie sięga wstecz po za koniec stulecia XIII, a zatem od zdarzeń, bliżej nas tu obchodzących, oddalony jest o całe dwa wieki, będziemy mogli snadno podać go w wątpliwość jako mało wiarogodny. Fakt, iż w rodzie Arpadów imię Zofia kilkakrotnie się powtarza (Zofią nazywała się córka Włodzisława I, żona Magnusa saskiego, tudzież córka Kolomana I), mógł u Kezy i opierających się na nim kronikarzy węgierskich stać się powodem bałamuctwa co do imienia żony Salomona. W Kocz. Śkrzys.^1:!) znajduje sio zapiska: 1136 Sophia ohiit 6 Idus Octobris (10 października). Ze ta zapiska odnosi się do jakiejś księżny polskiej, okażemy poniżej (III. 13.), a ponieważ rok śmierci Zofii (1136) nie byłby niemożliwy dla drugiej żony Włodzisława, przeto nasuwa się myśl, czy w tej oto zapisce nie znajduje się potwierdzenie przekazu kronik węgierskich, iż żona ta nosiła imię Zofii. Przypuszczeniu temu stoi jednakże na zawadzie inna okoliczność, a mianowicie ta, że data dzienna śmierci Zofii (10 października) zgoła jest inną, aniżeli takaż data śmierci Judyty Maryi, podana w Nekr. Weltenb. (14 marca). A gdy zapiska Nekr. Weltenb. niewątpliwie dotyczy drugiej żony Włodzisła wa Hermana, przeto niniejsza wiadomość o Zofii nie może być żadną miarą do niej odniesioną. Odpada ledy ostatni powód, jakiby mógł jeszcze przemawiać za wiarogodnością przekazu kronik węgierskich.

Datę urodzin Judyty Maryi zanotowały: Kocz. Ałtaj.¹), Ilerim. Aug. Chroń.¹⁵) i Chroń. Wirzib. ^lt:), wszystkie pod r. 1017. Przyszła ona na świat w Rawennie lub Mantui, gdzie Agnieszka, żona Henryka III, oczekiwała powrotu męża z koronacyi w Rzymie. Urodziny nastąpiły zatem przed 9 kwietnia, w tym bowiem dniu najpóźniej cesarz powrócił do Rawenny¹⁷).

O zaślubinach jej z Włodzisławem nie przekazały nam źródła wyraźnej daty. Pierwszy jej 'mąż Salomon zginął w bitwie pod Kule w r. 1087 ^1S), a gdy Gall powiada ^1!'), że Włodzisław Herman już jako dziewierz Henryka IV, wsparty jego pomocą, odniósł zwycięstwo nad Pomorzanami, który to fakt Rocz. kap. krak. -’ⁿ) odnosi do r. 1091, przeto małżeństwo musiało przyjść do skutku w czasie między r. 1087 a 1091. Wiadomość Galla -²), że ślub odbył się w czasie, kiedy Bolesław Krzywousty był dziecięciem (etate parvulus), nie daje podstawy do ściślejszego jeszcze określenia daty, albowiem w całym okresie od r. 1087 do 1091 Bolesław mógł być w ten sposób nazwany. Pewniejszej wskazówki dostarczają dopiero obaj główni biografowie biskupa Ottona bamberskiego, Ebo i Herbord. Jest wprawdzie pomiędzy nimi sprzeczność co do czasu, kiedy Otton przybył po raz pierwszy do Polski; gdy bowiem

ll

1

Balzer, Genealogia Piastów.

2

Mon. Pol. 111.(125. — 2) Mon. Gerra. SS. V. 271. 277. — 3) Mon. Pol. 11.32. — 4) Ibid. II. 120. 127. — ■’,) Ebo popełnia przytom tatwo usprawiedliwić się dający i często u pisarzów obcych zachodzący błąd, podając, że Judyta wyszła za Bolesława, ks. polskiego. — 3) Bohmer, Fontes IV. 569. — <) Florianus, Ilist. llung. font. dom. II. 87. — 8) Ibid. II. 162. — U) Ibid. III. 69. — 10) Schwandtner, Script. rei'. Hung. I. 110. — U) Ilist. Pol. I. 301. 396. 127. — 12) Pray, Dissert. de Salom. 35. — Bi) Mon. Pol. II. 771. — U) Mon. Germ. SS. XX. 803. — 15) Ibid. SS. V. 127. — *<>) Ibid. SS. VI. 30. — Igi Stcindorf, Jahrb. Heinr. III. I. 332. — 18) Fesslor-Klein. Gesch. Ung. I. 178. — U)) Mon. Pol. I. 129.— 20) Ibid. II. 796. — 21) ibid. I. 129.