0121

106

WŁODZISŁAW I HERMAN (ż. JUDYTA MARYA, KBYSTYKA).

II. 15.

Ilerbord ^{1 2 3 4}) twierdzi, że Otton bawił na dworze Włodzisława Hermana jeszcze za życia pierwszej jego żony, Judyty czeskiej, a po śmierci jej wpływem swoim przyczynił się do skojarzenia małżeństwa z Judytą Maryą, to przeciwnie Ebo -’) podaje, że Otton przybył do Polski dopiero razem z Judytą Maryą. Nowsze badania wykazały, że wiadomość Iierborda jest błędpą, i że przybycie drugiej żony Włodzisława do Polski jest równoczesnem z przybyciem Ottona^:!): ale z faktu tego nie można jeszcze wysnuć żadnego wniosku o dacie zaślubin, nie mamy bowiem również pewnej i wyraźnej wiadomości o dacie przybycia samego Ottona. W tern jednak zgadzają się obaj biografowie^J), że Otton bawił na dworze polskim w czasie, kiedy Judyta Marya była już zaślubioną Włodzisławowi, a gdy powrót Ottona do Niemiec nastąpił już na wiosnę r. 1090⁵), przeto musimy datę zaślubin położyć w każdym razie przed owym czasem. Ody nadto zważymy, że według zgodnego przekazu obu biografów Otton w Polsce poduczył się języka polskiego, podejmował się nauczania młodzieży, a nadto używany był do poselstw do Niemiec, i odliczymy na to wszystko conajmniej rok 1089 i początkowe miesiące roku 1090, otrzymamy datę 1088 r. jako możliwie najpóźniejszą datę ślubu. Kok 1087 będziemy zaś musieli wypuścić z rachuby dlatego, że wtedy dopiero nastąpił zgon Salomona węgierskiego, a zarazem u Włodzisława Hermana trwała żałoba po śmierci pierwszej jego żony. Tak więc rok 1088 pozostaje jako jedyna możliwa, a przynajmniej najprawdopodobniejsza data zaślubin. Datę tę ma także Długosz¹¹); jakkolwiek zaś wątpić należy, iżby ją mógł zaczerpnąć z jakiego nieznanego nam dziś źródła i uważać ją raczej wypada tylko za kombina-cyą, to jednak przyznać trzeba, że tym razem kombinaeya jego była trafną.

Dzień śmierci Judyty zapisał z całą dokładnością Nekr. Weltenb.⁷) pod datą 14 marca: Iudita Maria dc Polonia, soror Heinrici imperatoris IV. Bliższe określenia, w zapisce nekrologicznej podane, nie pozwalają wątpić, iż chodzi tu właśnie o drugą żonę Włodzisława Hermana. Nie jest natomiast znanym rok jej śmierci. Ebo ^s) podaje, iż Otton Bamberski porzucił dwór polski i udał się do Niemiec już po jej śmierci, gdy zaś powrót Ottona, jak wspomnieliśmy powyżej, nastąpił już na wiosnę r. 1090, przeto należałoby przyjąć, że Judyta zmarła przed tym czasem. Wszelako takiemu przypuszczeniu stoi na zawadzie niewątpliwie poświadczona okoliczność, że Judyta w małżeństwie z Włodzisławem urodziła trzy córki (III. 3. 4. 3.}. Przyjmując zatem ustaloną poprzednio datę zaślubin 1088 r., nie możemy żadną miarą przypuścić, iżby Judyta już z końcem r. 1089 lub w początkach 1090 nie żyła. Co większa, Ilerbord⁹), w oczywistej sprzeczności z Ebo-nem, stwierdza, że Otton Bamberski opuścił Polskę za życia Judyty. Wreszcie Gall¹⁰) podaje wyraźnie, iż Judyta (reyina) miała z Sieciechem jakieś tajemne porozumienia wśród wypadków, które za wskazówką Koziny ⁿ) odnieść należy do r. 1098. Wiadomość Ebona nie daje zatem jakiejkolwiek podstawy do bliższego określenia daty jej śmierci. Okolicznościowa wzmianka Długosza¹²), że Judyta (nazywana przezeń Zofią) brała udział w uroczystej konsekracji katedry gnieźnieńskiej r. 1097, nie może być uważaną za dowód jej życia w tym czasie, wiadomo bowiem, że Długosz tego rodzaju kombinacye tworzył często bez jakiejkolwiek podstawy, i wątpić należy, iżby istniało jakie źródło, z któregoby mógł zaczerpnąć wiadomość o osobach, które w kon-sekracyi uczestniczyły. Niewiadomo tedy zgoła, kiedy Judyta umarła, a mianowicie też, czy zmarła przed Włodzisławem, czy też go przeżyła. Z milczenia Galla, który nigdzie o jej śmierci nie wspomina, choć o śmierci pierwszej żony Włodzisława podał dokładne daty, nie można wnioskować, że zmarła dopiero po napisaniu kroniki (t. j. po r. 1113), gdyż prywatne zdarzenia w rodzinie książęcej nie stanowią u niego przedmiotu szczegółowego zajęcia. Można zatem na pewne powiedzieć tylko tyle, że zmarła po r. 1092.

2 a. [Krystyna].

Według przypuszczenia Lelewela ^1:i) Włodzisław Herman przed poślubieniem Judyty czeskiej miał mieć inną prawą małżonkę, matkę Zbygniewa. Dowodem na to ma być fakt, że Judyta nazywaną jest przez (talia.^u)

1

Mon. Pol. II. 126. — 2) Ibid. II. 32. — ii) Juritsch, Bischof Otto v. Bamberg 18 uw. 27, gdzie zarazem podana dawniejsza

2

literatura, przedmiotu tego dotycząca. — 4) Mon. Pol. II. 33. 127. — 5) Juritsch, Bischof Otto v. Bamberg 20 uw. 31. — ⁶) Fx-

3

cerpta e font. incert. Mon. Pol. IV. 10 i Hist. Pol. I. 396. — ) Bohmer, Fontes IV. 569. — 8) Mon. Pol. II. 33. — ⁹) Ibid.

4

II. 127. — 10) Ibid. I. 433. — U) Font. rer. Boh. II. 137. — 12) Hist. Pol. I. 427. — 13) Pol. wiek. śred. IV. 20 uw.

5

i 52. — 14) Mon. Pol. I. 431.