0115

100

WŁODZISŁAW I HERMAN,

II. 15.

nekrologiczne Kalend. Krak.⁴) i Nekr. Bamb. -) wymieniają go pod samem tylko imieniem Hermana (Ilentiamis dux obiit). Krom Marign.³) nazywa go Wratysławem. gdy jednak odnośny ustęp przepisała z Koziny⁴), który ma poprawną lekcyą: Yladislaus, przeto oczywista, że mamy tu do czynienia z prostą tylko omyłką pisarza. Jako drugi z rzędu (po Bolesławie Szczodrym) syn Kazimierza Odnowiciela i ks. ruskiej (Dobronegi) wymieniony jest Włodzisław u Galla⁵) i w źródłach późniejszych.

Wyraźną datę urodzin jego podaje dopiero Długosz⁰) pod r. 1043, która nie znajduje poparcia w jakichkolwiek znanych nam źródłach i która też zdradza charakter zwykłych u tego pisarza kombinncyj, jeśli zważymy, że pod r. 1042 położył urodziny jego brata starszego, Bolesława (II. 14.). Jak dala co do Bolesława, tak też i niniejsza jest błędną. W Bocz. Krasiń.⁷) przechowała się zapiska następującej treści: Anno Domini 1040 Wkul klanu Jilius regis Thiucensis in episcopum suscipitur. Zapiska tej treści nie ma oczywiście żadnego sensu, nie było bowiem w⁷ r. 1040 żadnego księcia tynieckiego, którego syn mógłby zostawać biskupem, ani też książę taki nie mógłby nosić tytułu króla⁸). .Jest to oczywiście zapiska zdefektowana, powstała skutkiem opuszczenia jakichś wyrazów czy też połączenia jej z inną zapiską. Chcąc ją restytuować, ma się dwie drogi do wyboru. Możnaby przypuścić, że brzmiała pierwotnie: A. D. 1040 Wladisłaus jilius regis [N. iY., monachns albo ahbas] Thiucensis in episcopum suscipitur; w takim razie znaczyłaby ona, że Włodzisław⁷. syn nieoznaczonego bliżej króla czy księcia polskiego, poprzednio mnich czy opal tyniecki, uzyskał godność biskupa. Mniemam jednak, że tak ważne zdarzenie, jak powołanie na katedrę biskupią członka domu panującego, nie byłoby mogło przejść w historyogralii średniowiecznej niespostrzeżone; tymczasem żadne inne źródło, a mianowicie także żaden katalog biskupów nie wymienia pod rokiem 1040 ani kiedykolwiek indziej Piasto-wica Włodzisława jako biskupa polskiego; nie wymieniają go w szczególności także katalogi biskupstwa krakowskiego, o które tu widocznie chodziłoby (biskup pochodziłby z Tyńca); owszem, znają one tylko biskupa Rachelina od roku 1032—1045 (lub 1033—1046), bezpośrednim zaś jego następcą jest Aron⁸). Należy zatem zapiskę naszą wytłomaczyć w⁷ inny sposób. Tłomaezenie zaś nasunie się samo z siebie, jeśli rozważymy następną zaraz zapiskę Roez. Krasiń.¹⁰), idącą bezpośrednio po zapisce o rzekomymi Włodzisławie biskupie. Brzmi ona: Anno Domini 1040 Aaron monachns Thyncensis in episcopum suscipitu r. Słowa podkreślone są dosłownie zgodne z częścią zapiski z r. 1040, ale dopiero tutaj dają sens właściwy. Stąd już łatwo wywnioskować, że zapiska z r. 1040, tak jak się nam obecnie przedstawia w Roez. Krasiń., powstała skutkiem nieuwagi pisarza, z połączenia dwu osobnych zapisek, z których każda odnosiła się do innego faktu i innej osoby. Część jej końcowa, a mianowicie słowa: Thyncensis in episcopum suscipitur, należy właściwie do zapiski z r. 1046 o Aronie; pozostałe słowa, t. j. część początkowa, odnosi się do r. 1040 i dotyczy Włodzisława. /restytuowana w ten sposób zapiska nie jest oczywiście pełną, widocznie bowiem skutkiem połączenia jej z zapiską następującą opuszczono w niej kilka słów⁷, ale nie może ulegać wątpieniu, że należy ją uzupełnić w ten sposób: Anno Domini 1040 Wladisłaus Jilius regis [Kazimiń nascitur]. Nie znamy bowiem przed r. 1040 jakiegokolwiek innego księcia polskiego Włodzisława, a Włodzisław Herman jest pierwszym tego imienia Piastem, pod rokiem zaś 1040 nie można było zapisywać jakiegokolwiek innego faktu z życia tegoż Włodzisława, prócz faktu jego urodzin, skoro co najwcześniej z końcem r 1038 mogło być zawarte małżeństwo jego rodziców, a na    rok 1030 przypadają urodziny jego brata starszego    (II.    11. i 14.). Nasuwa    się jeszcze tylko pytanie,

o ile    zrestytuowana w ten sposób zapiska może uchodzić    za    wiarogodną, nie znajdujemy bowiem dla niej

nigdzie indziej potwierdzenia, sam zaś Roez. Krasiń. w kształcie, w jakim się do naszych czasów dochował, pochodzi dopiero z wieku XVI. Wiadomo jednak, że rocznik ten rozpada się na dwie części, z których starsza, sięgająca do r. 1060, zawiera znamiona starożytnego pochodzenia i w znacznej części wykazuje ścisłe pokrewieństwo z innymi najstarszymi rocznikami polskimi, jako to Roc-z. kap. krak. i Roez. Kamień. Nie można tedy wątpić, że i owa zapiska o urodzinach Włodzisława, podobnie jak i zapiska z roku poprzedniego

1) Mon. Pol. II. 923. — 2) Biihmer, Foutes IV. 505.    —    8) Fonl. rer. Boh. III.    549. — 4) Ibid. II. 150. —

5) Mon. Pol. I. 417. — 8) li i s t. Pol. I. 288. — 7) Mon. Pol. III.    130.    — 8) Bielowski, ibid.    III. 130 uw. 9 Uomaezy jednak

dosłownie powyższą zapiskę i bierze ją na seryo. — ^!(i Mon. Pol. III. 328. 336. — ld) Ibid. III. 130.