92 (85)

2.11. Rozszerzenie zakresu liczbowego do 20

2.11.1. Ogólne wskazania rzeczowe i melodyczne

Rozszerzenie zakresu liczbowego do 20 jest bardzo istotnym Clemenlen w kształtowaniu pojęcia liczby naturalnej. Chodzi tu głównie o poznani dziesiątkowego układu pozycyjnego.

W trakcie icaii/.acji rozszerzania zakresu liczbowego należy, zdanien

Z. Semadeniego¹". uwzględniać:

!. Kształtowanie rozumienia liczb w nowym zakrmic. pi/cdc ws/yslkid tego. które z nich są mniejsze, a które większe.

2.    Ćwiczenie właściwego wymawiania i pisania liczebników.

3.    Zapisywanie liczb za pomocą cyfr i związek z numeracyjnymi pi/ypad* kami dodawania i odejmowania.

4.    Miejsce nowo poznanych liczb na osi liczbowej.

5.    Stopniowe zaznajamianie dzieci z dziesiątkowym systemem po/.ycyj nym.

Treści podstawowe tego działu obejmują pisanie i czytanie liczb od 0 do 20. Poprzedzają je treści wspierające w postaci ćwiczeń w przeliczaniu przedmiotów / wyodrębnianiem dziesiątki i jedności oraz twor/oniom poszczególnych lic/b. Program zaleca ponadto przedstawianie liczb od'

0    do 20 na osi liczbowej i ich porównywanie.

W trakcie pisania i czytania liczb chodzi o ponowne tworzenie kolejnych liczb, o dokładności zapisu cyfr i liczebników w kratkach zeszytu, na tablicy, w tabeli d/iesiąf kowej układu pozycyjnego, oficjalne wprowadzenie pojęć: jedność i dziesiątką (z ciągłym podkreślaniem miejsca jedności

1    dziesiątek lub rzędu jedności i dziesiątek, unikając określeń: pierwsze miejsce, drugie miejsce). Dochodzić tli powinno celowe przekraczanie zakresu liczbowego i poznanie kilku dalszych przypadków struktury, zapisu i obrazu liczb, np.: 21. 22. 25. 50 itp. Ćwiczenia te prowadzą do coraz lepszego zrozumienia i rozróżnienia pojęcia liczby i cyfry oraz zrozumienia pozycyjnego znaczenia zera. W czasie czytania lic/b /wracamy z kolei, uwagę na poprawne i wyraźne wymawianie liczebników oraz liczenie od 0 do 20 i odwrotnie.

Dużo uwagi należy poświęcić na graficzne przedstawianie lic/b na osi liczbowej, orientację uczniów w zakresie miejsca liczb na osi liczbowej oraz liczb sąsiednich i odległych o pewną liczbę jednostek. Bardzo pomocne w tym zakresie będą ćwiczenia na różnych osiach liczbowych, które od-/wierciedlaj«| wszystkie aspekty liczb (kardynalny, porządkowy i głównie miarowy, ale także algebraiczny). Na osi liczbowej można też zaznaczyć już dwie pełne dziesiątki i stwierdzać, że dalej będą kolejne.

Bardzo ciekawe i w pełni zrozumiale, ze względu na prostą interpretację. są ćwiczenia polegające na porównywaniu liczb na osi liczbowej. Ponieważ liczby na osi są uporządkowane od najmniejszej do największej. znaczv In. że /. dwóch liczb większa jest ta, której odpowiada punkt umieszczony dalej od punktu zerowego na osi. Dużą role należy przypisywać tu wszelkim ćwiczeniom, w trakcie których występuje bezpośrednie porządkowanie i liczenie przedmiotów różnymi sposobami.

W zeszycie 2 nmtematyki dla klasy I dział ten zawiera różnorodne ćwiczenia wprowadzające dzieci w zagadnienie, poczynając od wskazywania strzałkami klocków domina z coraz większą liczbą oczek (grupowanie klocków od najmniejszej do największej ich wartości) do ćwiczeń na liczbach po zapoznaniu się ze strukturą i numeracją liczb do 20.

Numerację i strukturę tych liczb autorka wprowadza za pomocą doda-' wania do 10, przy czym składnik dodawany oraz obliczona suma oznaczone są dla większej wyrazistości innym kolorem. Przykłady działań poparte są kolorowymi ilustracjami dla sprawdzenia ich na konkretach.

Ćwiczenia / wykor/ystaniem om liczbowej polegają najpierw na uzupełnianiu brakujących liczb dla utrwalenia kolejności liczb do 20. Podobny cel mają ćwiczenia typu: Napisz liczbę o 1 większą (mniejszą) od danej.

Rozkładanie liczby na dziesiątki i jedności autorka pokazuje na następujących typach ćwiczeń:

obliczanie elementów w podzbiorach (z których jeden ma zawsze 10) i zapis za pomocą cyfr odpowiednich liczb, dodawanie na osi liczbowej,

uzupełnianie liczb dwucyfrowych, gdy podana jest pierwsza cyfra, rozkładanie liczb dwucyfrowych na sumę dziesiątek i jedności. Zadanie tekstowe umieszczone dalej wymaga dopełnienia do 20. W porównywaniu liczb w zakresie 20 utrwalać można dodawanie i odejmowanie poprzez uzupełnianie działań liczbą lub znakiem.

W trakcie realizacji omawianego działu warto prowadzić dużo ćwiczeń manipulacyjnych na konkretach, takich jak: wiązanie patyczków gumkami, rozkładanie (grupowanie, układanie) elementów na liczydle, suwakach, pudełkach z napisami: jedności, dziesiątki, na małych liczydełkach, ua podstawkach z dziurkami, na kolorowych liczbach, osi liczbowej, minikomputerze i grach dydaktycznych. Ponadto mogą to być ćwiczenia w ta-