93soś

^A 96. Kościół św. Andrzeja w Krakowie. Połowa XII w.

pędzelkiem, piórem, srebrnym sztyftem. Ozdabiano je złotem (codex aureus), srebrem (codex argenteus) lub purpurą (codex purpureus). Malarstwo ścienne (fresk suchy) i sztalugowe (tempera na drewnie) było zależne w formie, podobnie jak rzeźba, od miniatury.

Freskami zdobiono ściany kościołów. Temperę na drewnie stosowano w malowaniu ołtarzy: przodu ołtarza, jeśli miał kształt prostopa-dłościennej skrzyni (antepedium) oraz małej prostokątnej nastawy ołtarzowej (predelli). Najpiękniejsze i najliczniejsze zabytki malarstwa pochodzą z terenów Katalonii w Hiszpanii. Funkcja, tematyka, treści i ikonografia są te same, co w rzeźbie. Środkami wyrazu są płaska plama silnie nasyconej barwy i ciemny kontur. Świadomie osiągano efekt dekoracyjności przez płaszczyznowe i linearne uproszczenia przedmiotów, dzięki czemu malowidło lepiej wiązało się z płaszczyzną architektoniczną.

Od XII w. nastąpił rozkwit witrażu, który jednak dopiero w stylu gotyckim osiągnął szczyt doskonałości technicznej i artystycznej.

Styl romański w Polsce

Ostateczne zjednoczenie plemion Polan i Wi-ślan, dokonane przez Mieszka I, dało początek państwu polskiemu, a przyjęcie chrztu w 966 r. -z Rzymu, za pośrednictwem Czech - związało całą przyszłą kulturę polską z kręgiem kultury łacińskiej. Benedyktyni i cystersi sprowadzeni z Francji, Włoch, Niemiec kontynuowali tradycje budownictwa Europy Zachodniej.

Styl romański w Polsce przypada na okres od X do XIII w. Wobec niespokojnych dziejów,

* 95. Portal kościoła św. Jakuba w Sandomierzu. Koniec XII w.

tylko nieliczne dzieła romańskie zachowały się nie uszkodzone i nie przebudowane. Te, które istnieją do dziś świadczą o tym, że sztuka romańska w Polsce wydała dzieła o wysokiej randze artystycznej oraz że pozostawała w żywym nurcie sztuki europejskiej.

Najstarszą budowlą kamienną jest odkryta na Wawelu rotunda Marii Panny, pochodząca z X w.

Z licznych kościołów bazylikowych zachowały się szczątki murów, fragmenty kolumn. Najpełniej reprezentuje je zrekonstruowany kościół w Tumie pod Łęczycą (il. 86). Jest to surowa monumentalna budowla o założeniu dwuchórowym z czterema potężnymi wieżami.