93 (2)

jątkowo tylko dochodziło do odklejenia błony zarodkowej. O wartości proponowanej metody hcrmetyzacji jaj odzarodkowanych zadecydują dalsze badania, szczególnie wyniki prób zastosowania w diagnostyce laboratoryjnej. W odróżnieniu od medycyny, gdzie prace na zarodkach kurzych tracą ostatnio na znaczeniu na korzyść hodowli komórek, w weterynarii stanowią wciąż ważną metodę badań wirusów i to nie tylko chorobotwórczych dla ptaków. Być może ta modyfikacja metody jaj odzarodkowanych umożliwi namnażanie niektórych wirusów, które nie uległy replikacji przy użyciu metody stosowanej dotychczas.

Pozycje piśmiennictwa: 11, 48, 62, 90, 102, 123, 140. 145. 162.

Hodowle tkanek

Znaczenie hodowli tkanek i komórek w badaniach wirusologicznych.

Szybki rozwój wirusologii w ostatnich trzydziestu latach jest w głównej mierze następstwem wprowadzenia hodowli tkanek i komórek jako doskonalej, a w wiciu przypadkach niezastąpionej metody badań wirusologicznych. Można porównać jej wpływ na rozwój wirusologii do wpływu, jaki kiedyś wywarło wprowadzenie pożywek sztucznych do badań bakteriologicznych. Burnet nazywa okres od 1950 do 1957 roku, charakteryzujący się powszechnym wprowadzeniem hodowli tkankowych, „drugim złotym wiekiem” wirusologii („pierwszy zloty wiek” stanowiły lata 1928—1935, kiedy do namnażania wirusów zaczęto powszechnie używać zarodków kurzych).

Próby zastosowania hodowli tkankowych do badań wirusologicznych datują sic od dość dawna. Już w 1902 r. Ishigami hodował wirus ospy na eksplantowanej z organizmu jałowej limfie z komórkami nabłonkowymi. Brak bliższych danych metodycznych nie pozwala teraz stwierdzić czy wirus namnażał sie w tych doświadczeniach, czy też tylko miało miejsce jego przeżywanie. W 1906 r. Aldcrshoff i Brocrs zakazili rogówkę świeżo zabitego królika wirusem ospy i umieścili ją na gazie zwilżonej roztworem fizjologicznym NaCl w ciepłarce. Po 48 godzinach stwierdzono w komórkach ciałka wtrętowe Guarnieriego. Pierwsze udane próby namnażania wirusów neurotropowych (wirusa polio i wścieklizny) w hodowlach tkanki nerwowej wykonał w 1913 r. Levaditi. Późniejsze prace Parkera i Nye’a w 1925 r. wykazały, że możliwe jest wielokrotne pasa-żowanie wirusa ospy w hodowlach tkankowych. W 1936 r. Sabin i Olilsky uzyskali namnożenie wirusa polio w embrionalnej tkance nerwowej człowieka.

Jednakże metoda hodowli tkanek nie przyjęła się w tym czasie na szerszą skale w pracowniach wirusologicznych. Była ona bowiem żmudna, często dawała mało wirusa, a największą trudność stanowiło zapobieganie bakteryjnemu zakażeniu hodowli. Tkanka wyeksplantowana z organizmu staje się bezbronna, co więcej, na skutek posiadania bogatego składu substancji odżywczych, wzbogaconego jeszcze przez dodanie płynu hodowli, jest doskonałą pożywką dla wszędzie sic znajdujących bakterii saprofitycznych. Głównie ten moment zadecydował o braku zainteresowania metodą hodowli tkankowych.

Radykalny zwrot stwierdza się po odkryciu antybiotyków. Okazały się one nieszkodliwe dla eksplantowanej tkanki i można je było dodawać do płynu odżywczego hodowli w stężeniach zapobiegających całkowicie pewnie zakażeniu bakteryjnemu.

Prace Endersa, Robbinsa i Wcllera w 1950 r. zapoczątkowały całą serię badań i od tego momentu metoda hodowli tkanek jest powszechnie używana w laboratoriach wirusologicznych.

Istota metody sprowadza się do pobrania tkanek lub komórek ze zwierzęcia żywego lub zabitego, w tym drugim przypadku możliwie szybko po śmierci klinicznej, przed nastąpieniem śmierci biologicznej, i umieszczeniu ich w odpowiednich płynach i w warunkach zapewniających podtrzymanie procesów życiowych.

Oprócz wielu innych zalet metoda hodowli tkankowych ma tę szczególnie ważną, że jest tania, a tym samym nadaje się do masowego użycia. Ważne jest to zwłaszcza w badaniach wirusów, które do niedawna namnażać można było jedynie na nieraz bardzo drogich zwierzętach doświadczalnych. Ograniczało to zarówno możliwości eksperymentowania, jak również wykonywanie badań diagnostycznych. Jako przykład mogą służyć krajowe osiągnięcia w badaniach nad wirusem choroby cieszyńskiej świń. Były one dawniej bardzo kosztowne, gdyż wirus nam-nażało się jedynie drogą zakażania świń. Wprowadzona przez Larskiego metoda hodowli tkanek do tego celu spowodowała umasowicnie badań biologii wirusa, a w konsekwencji poznanie wielu jego właściwości.

Hodowla tkankowa pozwala otrzymać wirus w postaci stosunkowo czystej (z małą ilością obcych antygenowo domieszek), co jest ważne przy sporządzaniu szczepionek oraz antygenów do prób serologicznych.

93