96 97 (5)

96 Z ii-uii-/na tkspunsj* przcdsiębiorarw — wyjaśnienia teoretyczne

pośrednich w ujęciu kraj-kraj, często w rozbiciu na poszczególne branże. Pojk mowane są także analizy instrumentów regulacji w dziedzinie polityki gospo. daiczej prowadzonej przez rządy, wpływających na zagraniczne inwestycje bezpo. średnie.

Obydwa podejścia mają liczne zalety, a jednocześnie nie są pozbawione pewnych ograniczeń. Dlatego należy je uznać raczej za komplementarne niż konkurencyjne. Ich przydatność zależy przede wszystkim od celu badania. Jeśjj celem jest wyjaśnienie mechanizmu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, to uzasadnione jest skoncentrowanie uwagi na przedsiębiorstwie jako podmiocie gospodarczym, który podejmuje decyzje dotyczące ekspansji zagranicznej. Wyjjtf. nieme motywów i następstw podejmowania przez przedsiębiorstwa zagranicznych inwestycji bezpośrednich ma nie tylko znaczenie poznawcze, lecz także może być przydatne w prowadzeniu polityki gospodarczej.

W literaturze z zakresu zagranicznych inwestycji bezpośrednich obydwie wymienione perspektywy badawcze występują jako równoprawne.

Paradygmat

zagranicznych inwestycji bezpośrednich

Należy wskazać na brak zgodności wśród badaczy co do treści paradygmatu zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Rozbieżność opinii dotyczy zarówno kwestii, jakie pytania dotyczące tej problematyki są istotne z naukowego punktu widzenia, jak i sposobu formułowania hipotez i technik ich weryfikacji. Znaczne różnice występują już we wstępnym etapie budowania teorii, etapie przyjęcia określonej wizji zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Skrajne możliwości można ująć następująco: z jednej strony zagraniczne inwestycje bezpośrednie są przejawem racjonalnej postawy przedsiębiorstw, które wobec niedoskonałości ryijku prowadzą w ten sposób działalność mającą na celu optymalną alokację zasobów, z drugiej zaś zagraniczne inwestycje bezpośrednie są narzędziem eksploatacji jednych krajów przez drugie. Występuje ponadto duża liczba wizji pośrednich. Jest oczywiste, że w zależności od przyjętej wizji mogą być podzielone zdanja na temat tego, co jest naukowo istotne, a co drugorzędne w badaniu zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Brak jednomyślności co do treści paradygmatu zagranicznych inwestycji bezpośrednich sprawia, że istniejące wyjaśnienia teoretyczne tego zjawiska są bardzo zróżnicowane. Poszczególni badacze, zazwyczaj w dość arbitralny sposób, określają interesujące ich aspekty zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pod tym kątem prowadzą badania. W konsekwencji duża liczba koncepcji występąjących w literaturze jest trudna do uporządkowania, gdyż ich twórcy analizowali zjawisko często z zupełnie odmiennych pozycji. W dużym stopniu utrudnia to możliwości kumulacji wiedzy, a co ważniejsze sprawia, iż brak jest teorii syntetycznej, a zarazem wyczerpującej.

KWarto więc się zastanowić, jaki minimalny zestaw pytań powinien objąć paradygmat zagranicznych inwestycji bezpośrednich i na które z nich powinny dać odpowiedź prace badawcze w tym zakresie. Taki zestaw mógłby obejmować Hjtoppuiace kwestie:

• Jakie są motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich?

K¹ Jakie przedsiębiorstwa dokonują zagranicznych inwestycji bezpośrednich? Jakimi kryteriami kierują się przedsiębiorstwa, dokonując wyboru inwestycji m zagranicznych spośród innych form internacjonalizacji (innymi słowy, jakie Kr kryteria decydują o wyborze ścieżki wejścia na rynek zagraniczny)?

I • Jak wygląda proces podejmowania decyzji o zagranicznych inwestycjach f bezpośrednich?

Jak przedstawiają się zagraniczne inwestycje bezpośrednie w ujęciu dyna-micznym?

Ba Jakie są kryteria wyboru miejsca lokalizacji zagranicznych inwestycji bez-fc pośrednich?

przedsiębiorstwo w koncepcjach ^granicznych inwestycji bezpośrednich

W zawartym tu przeglądzie koncepcji zagranicznych inwestycji bezpośrednich •pgraniczymy się do ustalenia, które z problemów składających się na postulowany pąftdygmat są podjęte w danej koncepcji¹⁶. Ocena poszczególnych koncepcji powinna dotyczyć zarówno zakresu podejmowanych zagadnień, jak i wnikliwości jch?JJOtraktowania. Należy podkreślić, że wśród autorów zajmujących się zagranicznymi inwestycjami bezpośrednimi brakuje zgodności co do nazewnictwa i klasyfikacji poszczególnych koncepcji. Stanowi to dodatkową trudność podczas ich mawiania.

■ Jedną z możliwości pogrupowania tych koncepcji jest ich podział na dwie

Krupy

w • koncepcje prowadzące z założenia do fragmentarycznego wyjaśnienia zjawili ska zagranicznych inwestycji bezpośrednich — obejmują one co najmniej b jeden wybrany aspekt tego zjawiska;

I • koncepcje prowadząpe do syntetycznego ujęcia i całościowego wyjaśnienia R zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

1- Druga możliwość to uporządkowanie koncepcji zagranicznych inwestycji bezpośrednich w zależności od tego, czy koncentrują się one na stronie reałnej [procesów gospodarczych, czy na stronie finansowej.

1

¹⁶ Szerszego przeglądu dokonuje Rymarczyk (2004, s. 33-S6), wskazując na istnienie jeszcze grtęjch koncepcji, jak teoria obszarów walutowych AJibero, teoria lokalizacji, teoria portfela, teoria Kemów wzajemnych powiązali, teoria opcji rzeczywistych.