98 (114)

Nośnik zaburtowy sonaru bocznego SHL-200.

i zobrazowanie komputerowe. Oryginalna konstrukcja beamformera opierała się na wzmacniaczach operacyjnych. Seria sonarów została wyprodukowana przez Telmor i OBR CTM przy współpracy Politechniki Gdańskiej. Antena jest stabilizowana mechanicznie, żyroskopowo, za pomocą systemu elektrohydraulicznego i wysuwana spod kadłuba w ochronnym opływniku.

Cele spoczywające na dnie są wykrywane z odległości do około 600 m, natomiast rozdzielczość wgłębna wynosi maksymalnie 25-30 cm. SHL-100 pojawiła się rok później niż SHL-200, zainstalowano ją na trzech trałowcach -niszczycielach min projektu 206FM (w wersji SHL-100AM) oraz czterech trałowcach projektu 207M.

Nowe polskie stacje hydrolokacyjne przewyższały znacząco parametrami systemy sowieckie, ale nie tylko. Wprowadziły również nową jakość w pracy ich operatorów. Nowoczesne konsole z komputerowymi wyświetlaczami wielobarwnymi zastąpiły przestarzałe szafy z ekranami oscyloskopowymi. Ponieważ jednak dla stale ograniczonego budżetu MW ich zakup był dużym obciążeniem, podjęto działania modernizacyjne systemów pozostających w wyposażeniu MW.

Na przełomie września i października 2002 r. wdrożono do eksploatacji na trałowcu projektu 207P (nr 639) prototypową stację MG-89DSP. Sonar powstał w wyniku gruntownej modernizacji stacji MG-89 (nowy 36-kanałowy nadajnik, odbiornik z beamformerem cyfrowym, zespół zobrazowania i sterowania anteną), bez zmian pozostawiono cały „hardware", czyli zespół mechaniczny anteny. Twórcą MG-89DSP była również Politechnika Gdańska. Zastosowanie techniki cyfrowej, mikroprocesorów i komputerów przemysłowych wtórze obróbki sygnału akustycznego znacznie poprawiły parametry eksploatacyjne stacji i jej stan techniczny. Nowa konsola operatora produkcji firmy Kontron odpowiadała jakością tym znanym z systemów SHL-100.Łącznie do standardu DSP doprowadzono trzy stacje, ostatnia pojawiła się na okręcie w październiku 2007 r. Wówczas trwały już próby SHL-101/T, która stanowi najnowszy i najnowocześniejszy system w linii rozwojowej polskich przeciwminowych stacji hydrolokacyjnych. ■

Zespół antenowy SHL-101/T na okręcie. Antena jest wysuwane przez otwór w kadłubie, który nie jest niczym zamknięty.

na zastosowaniu pięciu wąskich wiązek pochylanych elektroniczne w płaszczyźnie pionowej i jednoczesnej prezentacji na dwu zobrazowaniach danych z pięciu kolejnych „pingów".

W trybie HF zakres wykrywania dochodzi do 900 m, a sektor obserwacji to odpowiednio: 60° w poziomie i 9° pionie. Reżim ten charakteryzuje wysoka rozdzielczość kątowa i wgłębna, zapewniająca wykrycie i klasyfikację sygnału echa miny

0    małej „sile celu" w trudnych warunkach hydrometeorologicznych.

Tryb VHF charakteryzuje minimalny, 300-metrowy dystans obserwacji w wąskim sektorze ograniczonym w poziomie do 12° i w pionie do 7.5°, natomiast jego rozdzielczość kątowa jest zwielokrotniona w porównaniu z trybami LF

1    HF. Tryb VHF przeznaczony jest do klasyfikacji metodą cienia akustycznego. Miny denne, w tym częściowo zakopane są rozpoznawane w wyniku analizy rozmiaru i kształtu powstającego za obiektem cienia akustycznego. Zastosowanie wielokierunkowej obserwacji klasyfikowanego obiektu w połączeniu ze stabilizacją zespołu antenowego „w punkt" o określonych współrzędnych i zanurzeniu, w przyszłości umożliwi obliczenie wymiarów i określenie kształtu obiektu podwodnego dla danych uzyskanych z różnych kierunków.

Sterowanie przetwornikiem pionowym jest niezależne od sterowania przetwornikiem poziomym. Ta właściwość umożliwia wzajemne usytuowanie obu przetworników tak, aby ich wiązki dla trybu LF i HF stykały się w płaszczyźnie pionowej. Zastosowanie naprzemiennej, tj. impuls po impulsie, pracy SHL-101/T w trybach LF i HF zapewnia jednoczesną obserwację obszaru przypowierzchniowego akwenu, objętości toni wodnej oraz dna akwenu i tym samym detekcję wszystkich celów pływających na powierzchni, kotwicznych, a także leżących na dnie.

Nowa jakość w Marynarce Wojennej

Wprowadzenie do wyposażenia MW stacji hydro-lokacyjnej typu SHL-101/T pozwoli jej dołączyć do

światowej czołówki flot, mających zdolność poszukiwania i skutecznego eliminowania nowoczesnych zagrożeń minowych. Sonar ten stanie się zasadniczym, „elektronicznym uchem" przyszłego niszczyciela min, powstającego w ramach programu Kormoran II, w którym uczestniczy również OBR CTM. Choć widmo kryzysu gospodarczego sięgnęło również (a może przede wszystkim) Sił Zbrojnych, pozostaje mieć nadzieję, że środki zarezerwowane w ubiegłym roku na finansowanie Kormorana, nie zostaną przesunięte na inne cele i, zgodnie z przyjętym harmonogramem, do końca obecnego kwartału zostanie zakończona faza analizy technicznej urządzenia.

Budowa serii nowych okrętów przeciwminowych, choćby krótkiej, jest konieczna w obliczu perspektywy wycofania wiekowych trałow-ców-niszczycieli min typu 206FM. Wyposażenie ich w Skowrona podniosłoby również potencjał eksportowy takich jednostek.

Doskonałe parametry stacji oraz współpraca z krajowymi i zagranicznymi partnerami, świadczą o zdolności OBR CTM do produkcji światowej klasy urządzenia do poszukiwania i klasyfikacji min. Ponadto SHL-101/T może być stosowana w systemach pomiarów hydrograficznych, zabezpieczeń platform wiertniczych, kontroli podpowierzchniowej akwenów, nawigacji na ograniczonych obszarach.

W opracowaniu artykułu wykorzystano materiały OBR CTM S.A. ■

Fotografie w artykule: Tomasz Grotnik. Zobrazowania oraz rysunki: OBR CTM S.A.

itechdihh q /9nrm lUOjSPIIIR 0/ćUUu