99

99

II - Diagnostyka i symptomatyka zaburzeń rozwojowych

są w ich kierunku, które w innym. Bez problemu rozpoznawały różnicę. Było to zatem ich naturalną zdolnością.

Po drugie, wydaje się, że jeśli kiedykolwiek oczy znajdują się we wspólnym kontakcie, to następstwem tego jest fizjologiczne pobudzenie. Odruchy galwaniczne skóry wzrastają wraz z kontaktem wzrokowym. Pomiary pobudzenia mogą być składnikiem pozytywnej łub negatywnej emocji. Obserwując dzieci ewidencja sugeruje pozytywne emocje, ponieważ kontakt wzrokowy wywołuje uśmiech na twarzy. Dziecko w swej kontroli nad systemem wizualnym przypomina dorosłego, ponieważ kontroluje własną gotowość do podtrzymywania kontaktu wzrokowego na tyle, na ile chce w danym czasie. Zbyt długi czas kontaktu może być nieprzyjemny, a zbyt mały nie jest stymulujący. Obecnie wzrasta liczba danych, która wskazuje na to, iż dzieci posiadają mechanizm, naturalną zdolność do utrzymywania optymalnego poziomu stymulacji w kontakcie wzrokowym.

Trzecia podstawowa funkcja EDD to interpretowanie spojrzenia jako widzenia. Mechanizm ten zapamiętuje kontakt wzrokowy na dwa sposoby: ktoś mnie widzi lub ja widzę kogoś. Dziecko wie, że oczy widzą. Nabywa tej wiedzy z własnego doświadczenia, kiedy samo otwiera lub zamyka oczy. Od bardzo wczesnego okresu dzieci w dużym stopniu zauważają różnicę pomiędzy widzeniem a nie widzeniem różnych przedmiotów (Baron-Cohen, 1995).

Zarówno pierwszy mechanizm „wykrywacz intencji” jak i drugi „wykrywacz kierunku wzroku” są obserwowane u dzieci już we wczesnym okresie ich rozwoju, które jak widać potrafią odczytywać zachowanie poprzez zestaw stanów umysłowych (cel, potrzebę, percepcję). Mechanizmy te jednak są niewystarczające do określenia, czy skupiamy uwagę na tych samych obiektach. Jest to dokładnie to, czego potrzebujemy, aby być w stanie porozumiewać się na temat danych spraw, skupiając uwagę na tej samej rzeczy przez dwie różne osoby.

Zdolność powyższą uzyskujemy dopiero dzięki pracy trzeciego mechanizmu - „podzielonej uwagi” (shared attention mechanizm - SAM), jego główną funkcją jest budowanie triadycznych zestawień tzn. relacji pomiędzy jakąś osobą, dzieckiem i innym obiektem (obiektem może być też inna osoba). W tych zestawieniach zawarty jest osobny element, który wyszczególnia to, czy jakaś osoba i dziecko zwracają uwagę na ten sam obiekt, tj. dzielą zainteresowanie jednym obiektem. SAM tworzy triadycz-ne zestawienie po otrzymaniu informacji związanej z tym, na co druga osoba patrzy. Oznacza to, iż SAM uzyskuje informacje od EDD o tym, co postrzega dana osoba, a następnie potrafi sporządzić wykaz wspólnej uwagi. Dzięki temu SAM potrafi obliczyć, czy oboje widzimy tę samą rzecz oraz czy słyszymy i rozumiemy to samo; a więc SAM potrzebuje zestawień diadycznych, aby zbudować triady, tzn. cechuje go poleganie na pracy EDD.

Dowodem na to powiązanie jest po pierwsze, wynik obserwacji czynionej u niemowląt w wieku od około dziewiątego do około czternastego miesiąca życia, który pokazał, że niemowlę zwraca się w tym samym kierunku, w którym patrzy inna osoba, a potem sprawdzając kilkakrotnie dla upewnienia się, także skupia uwagę na tym samym obiekcie. Po drugie, w tym samym czasie starsze dzieci zaczynają tworzyć tzw.