9

LEONARDO DA VINCI

Żadno dociekanie ludzkie nie może się zwać prawdziwą wiedzą, o ile nie przeszło próby dowodu matematycznego. Jeżeli powiesz, że nauki poczynające się i kończące w umyśle zawierają prawdę, nie można się na to zgodzić, lecz trzeba zaprzeczyć z wielu przyczyn, a przede wszystkim dlatego, że w ta-ich roztrząsaniack umysłowych brak jest doświadczenia, bez tórego nie poznajemy niczego z pewnością.

[2]

Rozdział trzeci

PIERWSZA ZASADA WIEDZY MALARSKIEJ

Pierwszą zasadą wiedzy malarskiej jest punkt; drugą linia; trzecią powierzchnia; czwartą bryła okryta tą powierzchnią. Ta ostatnia zasada odnosi się do tego, co się wyobraża, to jest do bryły, którą się wyobraża, ponieważ w istocie malarstwo nie wychodzi poza powierzchnię, przez którą wyobraża bryłę, kształt wszelkiej rzeczy widzialnej.

m o

[3]

Rozdział czwarty

op

ZASADA WIEDZY MALARSKIEJ

Powierzchnia płaska ma swoje całkowite odbicie w każdej innej powierzchni płaskiej znajdującej się naprzeciw niej.

Dowód: niech rs będzie pierwszą powierzchnią płaską, zaś oq drugą powierzchnią płaską położoną naprzeciw pierwszej.

Twierdzę, że ta pierwsza powierzchnia r s jest cała w powierzchni oq, i cała w o, i cała w q, i cała w p, ponieważ rs jest podstawą kąta o i kąta p, i podobnie nieskończonej ilości kątów utworzonych na o q.

[4]

Rozdział piaty

DRUGA ZASADA MALARSTWA

Drugą zasadą malarstwa jest cień, za pomocą którego przedstawię, się bryłę. Cień ów ujmujemy w prawidła,, według których będziemy postępować kształtując poprzednio wspomnianą powierzchnię.

[5]

Rozdział szósty

CZEGO DOTYCZY WIEDZA MALARSKA

Wiedza malarska dotyczy wszystkich barw powierzchni i kształtów brył tymi powierzchniami okrytych oraz ich bliskości i oddalenia z zachowaniem właściwych stopni zmniejszania się wedle stopni odległości. Wiedza ta jest matką perspektywy, to jest linii wzrokowych, perspektywa zaś dzieli się na trzy części. Pierwsza zawiera jedynie linearne zarysy brył; druga [dotyczy] zmniejszania się intensywności kolorów w różnych oddaleniach; trzecia [mówi o] utracie wyrazistości brył w różnych oddaleniach. Pierwsza z nich, dotycząca jedynie linii i zarysów brył, zwana jest rysunkiem, to jest przedstawieniem jakiejś bryły. Z niej wypływa inna wiedza, obejmująca, ciemność i jasność lub jeśli chcesz, «światło-i-cień»; nauka ta, wymaga większej rozprawy. Wiedza o liniach wzrokowych zrodziła, wszakże naukę astronomii, która jest po prostu per-spektywą, gdyż polega w całości na liniach wzrokowych i na przekrojach poprzez piramidy [promieni]³.

[•]

Rozdział trzydziesty trzeci

KTÓRA NAUKA JEST MECHANICZNA, A KTÓRA NIĄ NIE JEST

Mechanicznym nazywają poznanie zrodzone z doświadczenia, naukowym — to, które powstaje i kończy się w umyśle, zaś półmechanicznym to, które się rodzi z nauki a kończy na ręcznym działaniu. Ja jednak mniemam, że próżne i pełne błędów są te nauki, które nie zrodziły się z doświadczenia, macierzy wszelkiej pewności, i które nie prowadzą [w końcu] do znanych już doświadczeń, to znaczy takie, któro ani w swym początku, ani w środku, ani na końcu nie przeszły przez ża-deu z pięciu zmysłów. (A jeśli wątpimy o pewności każdej rze-< v doznawanej przez zmysły, o ileż więcej winniśmy wątpić

•• 5