9

stawowych pojęć. Zauważa się tai wyraźno podniosienie poziomu badań empirycznych z różnych zakresów funkcjonowania systemu wychowawczego, zauważa się wyraźny wzrost przygotowania badawczego młodych kadr naukowych. A poprzez takie działania teoria wychowania niewątpliwie podnosi swój status metodologiczny.

2.4. Orientacje badawcze w teorii wychowania

W ogólnąj metodologii nauk występujo termin paradygmat. Oznacza się nim wyraźnie wyodrębniony, spośród innych, sposób formułowania problemów badawczych, ustalania zakresu badanego ąjawiako, dobór metod oraz stosowanie określonej terminologii. Paradygmat jest pownym wzorem prowadzenia bnduń doąyć powszechnie powielanym przoz naukowców w pewnym momencie czasu. Na ogół nieznany jest moment jego pojawienia się i nie znani są jego autorzy. Raczej jest tak, że bywa on współtworzony przez wiele osób funkcjonujących w określonej opooe.

W historii nauki występowały różne paradygmaty. Związane były one z możliwościami technicznymi danej epoki, odkryciami, panującym w mej kulturowym wzorom osobowości człowieka i jago roli w świebe oraz światopoglądem (dzisiąj już tylko w przypadku nauk społecznych). Paradygmat badawczy wpigywoł się znakomicie w ducha danej kultury ale sam w sobie był też wskaźnikiem tego ducha.

T. Kuhn w pracy Struktura rewolucji naukowych (1968) analizuje paradygmaty badawcze zwłaszcza w naukach przyrodniczych. W zasadzie można ten termin odnosić właśnie do tamtej kategorii nauk, gdyż rewolucje paradygmatów dotyczą przede wszystkim nauk ścisłych. Inny wzór uprawiania nauki panował w okresie starożytności, inny w średniowieczu, czy w dobio nowożytną). Jednak największy rozwój nauki przypada na ostatnie 300 lat nosząj cywilizacji. W tym okrasie zmieniają się też parydygmaty badawcze.

W naukach społecznych, słabiej rozwiniętych niż nauki przyrodnicze, stosuje się niekiedy termin mikroparadygmat. Już w samej jego nazwio występuje element oceny. Mikroparadygmat jeat skromniejszą wersją paradygmatu, tak jak się go rozumie na gruncie nauk przyrodniczych i obejmuje tylko część nauk spolocznych w pewnych okrosio czasu. Mikroparadygmat nia zawładnął bowiem wszystkich dyscyplin społecznych. W określonym momencie historycznym mogło występować kilka mikroparadgmatów nawet w obrębie jednąj nauki. Sytuacja taka nie miała miąjsca w historii nauk przyrodniczych. Tam panował jodon paradygmat w większości dyscyplin wiedzy.

Pąjęcło mikropnradgmutu, jak zrosztą większość terminów' występujących w naukach spolocznych, mimo że zostało przyjęte z obszaru ogólnej motodolo-gli nauk, nie uzyskało semantycznej jednoznaczności Badacze posługują aif nim dosyć swobodnie. Termin ten stal się modnym i nieprecyzyjnym. Przejęty z innej dyscypliny wiedzy pozbawiony został całego kontekstu teoretycznego. Stąd szafuje się nim powszechnie raczej jako chwytliwą nowinką niż uznanym i sprawdzonym terminem naukowym.

Mając na uwadze owe rozliczne konteksty stosowania terminu mikro-paradygmatu badawczego w naukach społecznych wielu autorów próbowało przezwyciężyć tę sytuację niejasności poprzez wprowadzenie terminów bar-dziej jednoznacznych. Przypomniano dawniej stosowane pojęcie szkoły naukowej.

Szkołą naukową nazywano zespół osób podąjmpjących różne zagadnienia badawcze z obszaru jednej nauki lub dyscyplin' pokrewnych, realizowane za pomocą takich samych metod, według określonej procedury postępowania badawczego, mieszczących się w takiej samej perspektywie teoretycznej i tworzących określony, pozytywny klimat emocjonalny związany z funkcjonowaniem wiol u jednostek organi zacyjno-badawczych. Szkołę naukową na ogól tworzył jeden wybitny profesor, który potrafił skupić wokół siebie grono znakomitych badaczy i stworzyć atmosferę twórczą) pracy poprzez promowanie najzdolniejszych uczniów, propagowanie idei własnej szkoły w środowisku naukowym, poprzez wymierne osiągnięcia badawcze.

Jednak pojęcie szkoły naukowej jest terminem zbyt wąskim dla określenia zauważalnego, w miarę jednolitego postępowania wielu badaczy reprezentujących różno środowiska naukowe i pokolenia, a zajmujących się określonymi problemami z zakresu nauk społecznych, w tym również pedagogiki t teorii wychowania. Szkoła jost ograniczona oddziaływaniem mistrza i jogo wyznawców. Pomimo podejmowania prób jej modyfikacji przez kolejno pokolonia badaczy szkoła naukowa przeważnie ogranicza się do grona osób, które przeszły socjalizację naukową w placówkach kierowanych przez wyznawców łdoi założyciela takiąj szkoły. Problematyka badawcza z czasem „wyjaławia się”, molody badań ..kostnieją”, uczniowie zasklepiają się w sposobie uprawiania nauki, a szkoła stąjo eię dogmatyczna. Będąc zamkniętą na wyniki badań innych autorów, reprezentujących inne podejścia do tej samej problematyki dana szkoła naukowa usuwa Bię na margines nauki i po pewnym czosio, kiedy wymrą jej epigoni, stąje się ona tylko interesującym przedmiotem badań historycznych.

Toteż wydaje się, że oni pojęcie paradygmatu naukowego, ani toż szkoły naukową] nie służą wyjaśnieniu istoty problemu zawartego w tytule tego rozdziału. W historii teorii wychowania bowiem występowały zarówno różne szkoły naukowe jak toż można by wskazać mikroparadygmaty badan Wydań się jednak, że nąjbardziej odpowiednim terminem byłoby tu określenie orientacji badawczej.