9 (1297)

nownej konfrontacji myśli z obiektywną rzeczywistością. W rezultacie tej konkretyzacji pierwotna abstrakcja ulega rozmaitego rodzaju poprawkom przystosowującym ją lepiej do rzeczywistości. Następuje ponowna stopniowa konkretyzacja i weryfikacja itd. W toku powtarzania się tego procesu następuje usuwanie sprzeczności między myślą a praktycznym doświadczeniem.

W najogólniejszym zarysie metoda ekonomii politycznej nie różni się od metody wszystkich teoretycznych nauk traktujących o poszczególnych dziedzinach lub aspektach empirycznego świata¹⁷. Jednak specyficzna natura przedmiotu, którym zajmuje się ekonomia polityczna, sprawia, że wymienione trzy postępowania badawcze przybierają w ekonomii politycznej specyficzną postać. Wyjaśnienie tej specyficznej postaci jest zadaniem metodologii ekonomii politycznej.

Rola abstrakcji w ekonomii politycznej

Abstrakcja odgrywa w ekonomii politycznej szczególnie ważną rolę. Wynika to z faktu, że proces gospodarczy jest bardzo złożony. Proces gospodarczy, to zespół bardzo rozmaitych działań, wielokrotnie powtarzanych przez wielką liczbę ludzi (sięgającą często milionów), przy czym poszczególne działania rozmaitych jednostek są dokonywane w różnych warunkach. Każde działanie (np. praca) składa się przy tym z najrozmaitszych czynności. Działania te w różny sposób oddziałują na świat materialny otaczający człowieka i w różny sposób są przez niego kształtowane; są reakcją na różnego rodzaju bodźce i w różny sposób splatają się ze sobą. Jedynie posługując się abstrakcją można rozwikłać cały ten splot powtarzalnych działań ludzkich, ustalić formujące się między ludźmi stosunki ekonomiczne oraz zachodzące tu prawidłowości.

Abstrakcja polega na wyeliminowaniu myślowym wszystkiego co uboczne, przypadkowe, tj. występujące tylko niekiedy „od przypadku do przypadku”, oraz na wyodrębnieniu tego, co stale w określonych warunkach występuje, stale się powtarza, tj. tego, co jest istotne, czyli konieczne. Abstrakcja polega także na starannym rozróżnieniu rozmaitych splatających się ze sobą i krzyżujących się elementów i związków (relacji), wyodrębnieniu tych, które w danych warunkach są specyficzne. Im bardziej skomplikowany jest przedmiot badania, im liczniejsze elementy uboczne splatają się z elementami istotnymi, im więcej istotnych elemen-

¹⁷ Są to nauki takie, jak fizyka, chemia, biologia, psychologia, socjologia — w odróżnieniu od logiki i matematyki. Ostatnie zajmują się nie empirycznym, zewnętrznym światem, lecz sposobami naszego myślenia. Dlatego nie wymagają weryfikacji przez konfrontację wyników z empiryczną rzeczywistością. Przydatność ich jako narzędzi poznania rzeczywistości materializm dialektyczny tłumaczy tym, że sposoby myślenia ludzkiego ukształtowały się w praktyce działania, czyli w zetknięciu się człowieka ze światem zewnętrznym.

tów występ .; ~ v cji w badam _ za. czenie w el Abstrakcji prowadzeń..a nemnj

strakcja jes: zł* ug ir— B czywistego przEŚueęL mś wuje się prze r.y peraturze lub elementów skłaarw-ua (I przebieg reak:; stwierdzeni e. ; zm ±

Daje to poćsnł^-r li kwatnym ociuu jest to nierr.m_ -walna całość m się na sposób żm W braku m kowa w ekmm badanego pmczm . myślowej — ;i_£ u i mniej ogólnym _r cja oparta do osiągnięcia - u- . naeE posługująca s:ę ności analityczny: powiada Marka — m miczne. Jedne : m_re

Kategorie, prm i mu: i teorie ekon:m:m *

Rezultatem =*:.    _im

wej jest tworzenie irssssal ści, wspólne elezce - nu jt

¹⁸ Jak w dalsi—    »

czyć eksperyment r ~ • . :' jednak do pewnych : ca»t w pewnym tylko zakra ; zm t ekonomicznego, ale c_r zł zz ograniczonym zakresie ea :-=r kach socjalizmu; w *.e; rrriir*

⁷⁹ K. Marks, Ker::

96

7 Ekonomia polityczna