9 (72)

Nie zmniejsza to wszakże wagi podstawowego pytania: czy więcej władzy ponadnarodowej czy dalsze zachowanie prymatu państw członkowskich?

Wyraźnie trzeba stwierdzić, że wybór ma charakter polityczny. Nie mamy tu bowiem do czynienia ze złym czy dobrym rozwiązaniem. Przyjęcie określonego modelu zależy przecież od preferencji ideo logi czno-po litycznych decydentów oraz społeczeństw zainteresowanych państw, biorących pod uwagę różne, mniej lub bardziej racjonalne argumenty oraz uwzględniających także rozmaicie pojmowane interesy narodowe, w tym zwłaszcza odnoszące się do szeroko rozumianej sfery polityki zagranicznej.

Należy przy tym brać pod uwagę fakt, że obecnie Unia Europejska przeżywa pewien kryzys związany z tzw. deficytem demokratycznym. Owocuje on ogólnym zmniejszeniem zainteresowania obywateli problematyką integracji europejskiej, wynikającym m.in. z postrzegania biurokracji brukselskiej jako zbyt oddalonej od rzeczywistych problemów politycznych, gospodarczych i socjalnych występujących w społeczeństwach państw członkowskich. Wiąże się to z zauważalnym wzrostem nastrojów zarówno ksenofobicznych, jak i antyeuropejskich czy, ściślej, antyunijnych, czego dowodzą sukcesy ugrupowań populistycznych. W takich warunkach czasami trudno jest dokonywać w pełni racjonalnych wyborów lub też dokonuje się ich pod silną presją społeczno-polityczną, idącą raczej w kierunku zahamowania rozwoju czy wręcz ograniczenia ponadnarodowych uprawnień federacyjnych Unii i jednocześnie zachowania kompetencji państw członkowskich. Bez względu na tego typu fluktuacje, mogące przecież w przyszłości ulec kolejnym zmianom, ponownie należy podkreślić polityczny charakter decyzji podejmowanych w odniesieniu do dylematu: więcej federacji czy więcej konfederacji?

Generalnie rzecz biorąc, można stwierdzić za Kinsky’m, że ,Jsuropa potrzebuje więcej federalizmu”, chociaż jednocześnie należy zgodzić się z tym badaczem, iż „generalny przełom w rozwoju i tworzeniu europejskiej federacji dotychczas nie nastąpił”.¹ Unia Europejska nadal bowiem pozostaje swoistym tworem synkretycznym, łączącym elementy federalizmu i konfederalizmu oraz znajdującym się na szczeblu pomiędzy konfederacją państw a państwem federalnym.² Z pewnością nie przejęła ona suwerennych uprawnień swoich państw członkowskich, zachowujących przecież podmiotowość prawnomiędzy-narodową (co nie zmienia faktu, że mogły one delegować na UE jakąś część

K, r."^!;

swojej suwerenności),^{3 4} a z drugiej strony Unia ma zbyt daleko posunięte uprawnienia wobec swoich członków, aby spełniać kryteria konfederacji państw. Wydaje się zatem, że „Unia Europejska zmierza w ogólnym kierunku zarówno klasycznej konfederacji (federalnego związku państw), jak i federacji (związkupaństw i obywateli)”

W charakterze rekapitulacji można stwierdzić, że Unia Europejska, jako główna spadkobierczyni i kontynuatorka wielowiekowego, cywilizacyjno-twórczego dorobku Europy, rozwinęła właściwe sobie, oparte na oryginalnych zasadach oraz specyficznie przebiegające procesy integracyjne, mające immanentnie w nich zawarty ważny wymiar międzynarodowy. Chociaż kierunek rozwoju tego wymiaru, czy szerzej - rozwoju całej Unii, nie jest jasno wytyczony, zdaje się opierać na owych dwóch modelach czy filozofiach politycznych. Ogół owych czynników historyczno-ideowych w istotnej mierze wpływa na pozycję i rolę UE we współczesnym świecie, natomiast do ich bardziej kompleksowego zbadania konieczne jest także uwzględnienie szerokich uwarunkowań międzynarodowych.

w

i

I

69

1

   F.Kinsky, op.cit., s. 19 i 25.

2

   Tezę taką formułuje wprost wielu badaczy - oprócz cytowanych wyżej por. także: A.D.Pliakos, La naturę juridiąue de 1’Union europeenne, „Revue trimestrielle de droit europeen”, no. 2/1993 oraz Ch.Zacker, S.Wemicke, op.cit., s. 16. Znacznie rzadziej pojawiają się opinie bardziej kategoryczne, jak ta: „Dotychczasowy rozwój Unii i jej systemu instytucjonalnego oraz prawnego wskazuje na to, że Unia zmierza w kierunku państwa federalnego” (S.M.Amin, J.Justyński, Instytucje i porządek prawny Unii Europejskiej na tle tekstów prawnych oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Toruń 1999, s.66-67).

3

   Szerzej traktują te zagadnienia prace: J.Symonides, Unia Europejska - państwo - region, nowe pojmowanie subsydiarności i suwerenności w: Unia Europejska nowy typ wspólnoty międzynarodowej, op.cit.; S.Bieleń, Suwerenność państw w stosunkach międzynarodowych -zarys ewolucji, „Świat i Polityka”, nr 1-2/2002; Suwerenność i integracja europejska. Materiały Pokonferencyjne, red. W.Czapliński, I.Lipowicz, T.Skoczny, M.Wyrzykowski, Warszawa 1999.

4

   M.Burgess, op.cit., s.265.