ashmore2

■K&

■

n

40 Archiołogia w przeszłości

wic dn/ch dU danej sytuacji. a normy precyzują ja k szeroki jest ren wachlarz i określają granice tolerancji.

Archeolodzy często wykorzystują ten model kultury do opisywania i rekonstruowania zachowań ludzkich w przeszłości. Zwolennicy takiego podejścia przyjmują. że materialne pozostałości starożytnych kultur odzwierciedlają dawne normy zachowań. Dla przykładu: dobrym wskaźnikiem zachowań kontrolowanych przez kulturę jest produkcja ceramiki. Chociaż istnieje wiele różnorodnych technik wyrobu i dekorowania ceramiki, w danymi społeczeństwie używa się tylko tych. krórych znajomość opanowali garncarze ucząc się zawodu u swoich mistrzów. Trzymanie się wyuczonych norm jest zazwyczaj wymuszane sankcjami społecznymi i ekonomicznymi. Dzięki temu. badając cechy zachowanej ceramiki, archeolodzy mogą wnioskować na temat starożytnych reguł rządzących wyrobem naczy ń glinianych.

Posługując się takim schematem, podejście kulturowo.—historyczne kładzie nacisk na przedstawienie sekwencji (wymiar czasowy) i dystrybucji geograficznej (wymiar przestrzenny) dawnych norm kulturowych. Następnie przystępuje się do interpretacji przy zastosowaniu modeli opisowych, zazwyczaj zaczerpniętych z etnografii i historii. Opisują one mechanizmy, które najprawdopodobniej zadecydowały o stabilności lub zmienności kulturowej. Ukoronowaniem procesu interpretacyjnego jest zatem kronika wydarzeń i ogólnych trendów zmian i ciągłości kulturowej w prehistorii. W istocie rzeczy, podejście kulturowo-^historyczne świetnie nadaje się do nakreślenia czasowego, przestrzennego, a nawet funkcjonalnego wymiaru prehistorii. W mniejszym jednakże stopniu przydatne jest do analizy czynników sprawczych rozwoju i zmian kulturowych.

Badania kulturowo-historyczne

W typowych badaniach kulturowo-historycznych łączy się dane z poszczególnych stanow isk, dążąc do coraz większego stopnia uogólnienia i syntezy. fechttiki zbierania, obróbki i analizowania danych archeologicznych zostaną omówione później. Teraz opiszemy pokrótce, w jaki sposób stosuje się ramy kulturowo-historyczne dla rekonstrukcji przeszłości w badaniach archeologicznych.

Wyboru micpca badań dokonuje się na podstawie rozważenia wielu różnorodnych czynników' (opisanych w rozdz- 4). Identyfikacja stanowisk jest najczęściej wynikiem badań powici zchniowych, w czasie których zbierane są też pierwsze \rrie danych. Archeolodzy wybierają te kulturowe, materialne cechy znalezisk, które wydają, się najbardziej podatne na zmienność w czasie i które dzięki temu pozwolą uporządkować kolekcję tak. by stworzyć wstępną sekwencję chrondo-giczną W zależności od rodzaju badanego stanowiska archeologicznego, chrono-

Czas: daty i główne wydarzenia kulturowe

T Północny j I okręg I SanAMn • jpery^rrrtnyl    |

L Ekspansja i £ ;

{ plemion ! O r lite | iSOOn.e. p koaówn. g^-! Paiute

[' ?i i

1600 Tt Jt h— -----f --T-

I Oomtnacł*

1400 n.e j-

1200n.e. p

1000 rie.

800 ne

600 n.e

400 n.e. |-200 n.e. h

200 p.n.e 400 pn.e

h

l

r

U-

L

tł

S

a

Przestrzeó: Regiony Południowego Z#

IDPM

Uttłe I Rio ■    • '' ’

I g||«ri

Colorado j Grandę !    .

|p«rytery>nyi

T

.Navabo

Historyczni! ¹ Pueblo i

--L-

• i , ,

. Apacze Schyłkowa kultura Pueblo

r-n* i P*e

. Papegaj -i-.

okręg 1^,

mon* >rrtan

A#aO^

Wlełłue Pueblo

faza rozwojowi	H D.P
Pueblo
	¥ —
j Zmodyfikowana
kultura wytwórców kos ryków	% i MB
5 1 -.....~| "9 Wytwórcy

"1

koszyków !

___

MMOtton 5

MogollonA

] 4t»»y-OM

l cena

Puebto

WpgoRon 3

PS

MogaRon2

MogołJoo ł

•^.1:

j San Pedro C ocb*se

,„._kf

Płoruer- •

KLUCZ [~ '"~| Iraciyrja M o go! I ort    Tradyga Hohokam    |. ”j T radyc.a Anasazi

DP - rozwinięta kultura Pueblo MB - kultura wytwórców koszyków (besketmaker)

Tablica 3.1

W podejściu kulturowo-historycznym tworzy się siarki czasowo--przestrzenne, które przedstawiają w skondensowanej Formie dawne wydarzenia i relacje kulturowe. Powyżej siatka opracowana została dla południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych.

logia może być oparta na cechach narzędzi kamiennych, ceramiki, archirektury lub innych szczątków materialnych.

Po stworzeniu wstępnego schematu chronologicznego rozpoczynają stę wykopaliska, krórych celem jest sprawdzenie zaproponowanej sekwencji i pozyskanie dodatkowych danych dla jej udoskonalenia. W czasie wykopalisk można również poszukiwać odpowiedzi na inne pyrania, ale pierwotnym celem w badaniach kulturowo-historycznych jest zwykle odkrycie i przebadanie uwarstw ionych depozytów (sekwencji warstw), które umożliwią archeologom wydoskonalenie 1 udokumentowanie wstępnego schematu chronologicznego.