ashmore
3

62 Podsumowanie

cznsu. Zmiany te w jednych przypadkach mogą być stosunkowo szybkie, w innych - prawie niezauważalne. Do wykrywania czynników powodujących zmiany śfiżą badania polegające na sprawdzaniu wielu hipotez. Podejście to oparte jest na dwóch uzupełniających się modelach kulturowych. Model ekologiczny kładzie nacisk na synchroniczne studia nad kulturą ludzką, rozumianą jako środek adaptacji do środowiska fizycznego, biologicznego i kulturowego. Model ten współtworzy koncepcję systemów kulturowych, która ujmuje dawne społeczeństwo jako zespół dynamicznych interakcji komponentów wchodzących w jego skład. Model materialistyczny kładzie nacisk na rolę technologii jako jądra kultury. Technologia odpowiada na zmiany potrzeb ludzkich i zmiany zachodzące w środowisku poprzez optymalizację stosunku korzyści do kosztów. Oba modele współtworzą koncepcję wielotorowości ewolucji kulturowej i ustalają ogólne, międzykulturowe trendy w prehistorii człowieka, w których technologii zwykle przypisuje się główną rolę. W archeologii neoewolucyjnej występuje taka sama jak w procesualizmie procedura sprawdzania hipotez. Tym, co odróżniają od procesualizmu, jest traktowanie zmian kulturowych jako analogicznych do ewolucji biologicznej.

Podejścia marksistowskie i feministyczne, jak również archeologia behawioralna stanowią nowe nurty w archeologii. Pierwszy z nich podkreśla znaczenie, jakie dla społeczeństw i kultury miały walki i konflikty klasowe. Archeologia feministyczna kładzie nacisk na aktywną rolę jednostek i grup w kształtowaniu rzeczywistości społecznej. Archeologia behawioralna bada związek między obiektami materialnymi i ludzkim zachowaniem.

Trzeci z głównych nurtów, archeologia postprocesualna, za cel stawia sobie zrozumienie przeszłości dzięki wykorzystaniu bardziej dynamicznych modeli kulturowych, badaniu bardziej „ludzkiej” skali czasowej i skupieniu się na zachowaniach jednostki, rodziny lub grupy etnicznej. W przeciwieństwie do innych modeli kulturowych, w modelu kognitywnym podkreśla się sprawczą rolę jednostki, a to dzięki zdefiniowaniu kultury jako zestawu znaczeń, który ludzie stwarzają, aby nadać sens swojemu życiu. Tak rozumiana kultura podlega ciągłym zmianom. Tam gdzie archeologia kulturowo-historyczna i procesualna postrzega źródła archeologiczne w obiektywnym, naukowym kontekście, post-procesualizm próbuje dokonać subiektywnego wglądu, pragnąc zrekonstruować punkt widzenia ludzi, którzy byli twórcami danego źródła. Pomocne bywają tu źródła historyczne: w przypadku wymarłych społeczeństw prehistorycznych zadanie to jest znacznie trudniejsze. Archeologia postprocesualna wskazuje na potrzebę uwzględniania wielorakich interpretacji źródła archeologicznego i lepszego zrozumienia znaczeń, jakie dane źródło miało dla dawnych społeczeństw i jakie ma ono dla nas.

Merytoryczna wartość wymienionych tu nurtów jest ciągle dyskutowana przez archeologów, jest jednakjasne, że wszystkie one przyczyniają się do lepszego zrozumienia przeszłości.