Atlas muzyki4

Haydn oddala się od barokowego ideału „gęstej” muzyki: „Wcześniej wierzyłem, że im bardziej czarno na papierze, tym lepiej” (zob. s. 417),

W symfoniach z lat siedemdziesiątych Haydn rozwiną! również technikę tzw. pracy tematyrr-nef, polifoniczne sploty zastąpił głosami prowadzącymi charakterystyczne motywy materiału tematycznego w sposób pozornie polifoniczny (s 409). Jest to czas przerwy w komponowaniu kwartetów, powstają natomiast liczne opery, także Z okazji uroczystej wizyty cesarzowej MARII TERESY (1773).

Lata osiemdziesiąte to okres dojrzałości. W1781 ukazują się Kwartety „rosyjskie" op 33. W swej treści i technice stanowią pierwszą kulminację klasycyzmu i wywierają silny wpływ m.in. na MOZARTA (s. 408.410). Haydn poznał MOZARTA osobiście w 1784. Sam także uległ wpływom jego śpiewnej melodyki i ekspresyjnej chromały ki.

Sława Haydna sięgała już w owym czasie daleko poza granice Austrii; na zamówienie Coneeru <k tu Loge Olympiifue Haydn komponuje 6 symfonii „paryskich" (rys. A).

W latach dzkrwiędziesiątych powstają późne dzieła. Jesionią 1790 umiera książę MIKOŁAJ, a jego następca rozwiązuje kapelę Haydn z wysoką odprawą udaje się do Wiednia. Na zaproszenie skrzypka i impresaria SALOMONA odbywa dwie podróże do Londynu:

- grudzień 1790-1792: powstaje tu 6 pierwszych symfonii „londyńskich**. Haydn otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu Oksfor-dzkiego. z tej okazji rozbrzmiewa Symfonia nr 92 C. Oksfordzkn ”, skomponowana w 1788); -1794-1795: powstaje m.in. 6 ostatnich symfonii „londyńskich" (7-12).

Podczas wojennej zawieruchy w 1797 Haydn komponuje w Wiedniu pieśń Gott erholte Frant den Keiser, k tórą wykorzystuje w Adagio i Kwartetu op 76 nr 3. Jest ona przykładem wielkiego kunsztu melodycznego kompozytora: prootcinterwały. klasyczna prostota i spokój, równomierność nichu. skupienie Odpowiada temu również akompaniament kwartetu (rys. B. mon. hymn narodowy od 1922. do tekstu HOFFMANNA VON FALIERSLEBENA. 1841)

W Anglii dzięki wykonaniom oratoriów HANDLA Haydn zyskał msprocyę oraz bbret-to do swego oratorium Stworzenieświatu i Wiedeń 1798; zob i 386). Następnie w 1801 powstały Pory raku. W Wiedniu skomponował również 6 późnych mszy (v 393) Kwartet op 103 (1803)jest ostatnim dziełem Haydna. I 'mierni jako twórca otoczony najwyższyrn szacunkiem w całej Europie

Wydanie zbiorowe Lipsk, od 1907; nowe wydanie zbiorowe realizowane przez Haydn Institui w Kolonii od 1958 Katalog woremci opracowany pracz A. VON HOBOKENA. Moguncja 1957-1978.

,_lKPPH HAYDN. ar. 31 III 1732 w Rohrau nad

liMpi ³¹ v

ffljrodnny kolodnejów. od 1740 bytśpic-feolcdry.św. Stefana w Wiedniu (pod kie-SUmlO. REUTTERA ml.).od 1749 po lani Jata pełne tnisk". nauka gry ikompozy-, nmieszkal u N. PORPORY, gdzie poznawał Sraki śpiew i kompozycje, a także muzyków, akickjak MONN. WAGENSE1L, GLUCK. iV |759 został kapelmistrzem u hr. MORZINA oj zamku Lukiwoc koło Pilzna w Czechach. Tint powstała Symfonia nr 1, którą ze względu tu czeskie i mannheimskie echa długo przypisywano A. FILTZOWI. Haydn wówczas nie był jeszcze znany, później i jemu samemu przypisano obcv kwartet smyczkowy jako op. 3 (s. 408. rys BV W1759 nawiązano orkiestrę. Haydn, nie iiąąc zatrudnienia, powrócił do Wiednia.

W176! Haydn został II kapelmistrzem księcia P ESTERHAZYEGO. (I kapelmistrzem był G. 1 WERNER). Jego sukcesor, książę MIKOŁAJ (od 1762). który na wzór WAWRZYŃCA ME-DYCEUSZA nazywał siebie ..Wspaniałym”, •krotce powiększył orkiestrę. Sam grywał na taryfowe (s. 39).

U/nc tria barytonów Haydna są czteroczę-jaowe. mają lekki charakter, niekiedy są pro-ęmowe. zob rys. C (Stara kobieta - pełen P^ółlonowy. ociężały ruch), w tatach 1764-1766 książę MIKOŁAJ buduje aaajsziorcm Neusiedler nowy zamek Esterhaz ' W i teatrem marionetek (na wzór Wfersalu). To raigsce wyznaczyło ramy dla muzyki Haydna i wolnie wpłynęło na jej charakter. Muzyka ta łączy Jeszcze elementy barokowe i koncertujące radosnym polorem swej epoki (włoska metodyka, mannheimska ekspresyjność, czeski W Styl galant, widoczny w muzyce Haydna z lat pięćdziesiątych, w następnym Pięcioleciu zyskuje głębię i blask, wy w 1766 umarł WERNER, Hąydn został I ka-l*™tizenL Zakres jego obowiązków jest nie-wkJe szeroki oprócz muzyki kościelnej każdego tygodniu musi przygotować dwa spektakle operowe i chva koncerty orkiestrowe, ponadto liczne wy-sępy kameralne w pałacu i parku. Lato, a z czarni coraz większą część roku, dwór spędza w nim-ku Esterhaz. zimę w Wiedniu (w Stadtpalais, rezydent zimowej). Muzycy w Eisenstadt mieszkali w osobnym „domu muzyków"*, bez rodzin, które pozostawały w Wiedniu (właśnie potrzeba urłopu stała się inspiracją dla Symfonii „Pożegnalnej". zob. k 417). Haydn ocraymuł spegałny przywilej posiadaniu większego mieszkania, miał też rangę oficerską Oczywiście wszyscy muzycy nosili liberię książęcej służby. Haydn mini zwyczaj komponowania w takiej liberii - nie ucierpiała na tym

swoboda i piękno rógo muzyki.

W tatach siedemdziesiątych- W ktilminBoyj.nym

i naporu. ro o^ci j _nam^_!nołci (częste w^urzen.a uemola. synko-

py, sforzuta)-