Atlas muzyki8

_a, vix u niemal we wszystkich krajacheuropej-%S%*w*ęU opm narodowa, mcrnndto SuUdiKi świadomości narodowej i politycz-,^n?5Swsk® rewolucja Upcowu 1830 wjdm-J3ł bezpośrednio po wykonaniu Niemej z Por-

rtrfAUBERA)    ,    .

Tcmst^ dostarczały początkowo wymienne ko-łiiumy ideałów wolności, sprawiedliwości lip. Skma r Pontci AU BERA rozgrywa się we Włosach. UlMm THl ROSSINIEGO - w Szwajcarii (dzido skomponowane przez Wiocha we Fiws-jil. Owa klasyczna jeszcze tradycja ustępuje romantycznym zainteresowaniom, kolorytowi lokalnemu: elementy narodowe, historyczne po-SUid i tniejaca same stały się główną ideą, ponad malarek* dekoracją. Wraz z tym nurtem rozwijała się historyczna świadomość romantyzmu.

Widka Brytania. 1 BAR NETT (1802-1890): A. S. SULLIYAN (1842-1900). Ivanhoc (1891); wspólnie z W S. GILBERTEM pracował nad samy opera (ang. odmianą operetki). Skandynawia. HARTMANN (Dania), S1N-DING (Norwegią), HALLSTRÓM i H ALLEN (Szwecja).

Pohka. ELSNER, DOBRZYŃSKI. KURPIŃSKI i MON IUSZKO {Halka, 1846-1847).

^W    S^RKEL W*ry). SAVIN (Słowe

nia). HR1STIC (Serbią), ATANASOW (Bułgaria). Cndty 1 Morawy. F. SKROUP (1801-1862), sing-5pielc Drdieitfk (Praga 1826). Fid!ovaćka (Praga 1834); zwl. BEDR1CH SMETANA (1824-1884), ⁸ OP®^1-. np Sprzedana narzeczona (Praga iJs\5r^ihor    Pocałunek (1876), Li-

«tw(1881). rodzaj czeskiej opery narodowej. Opon komiczna Sprzedana narzeczona pokazu-jc wwjską społeczność. Melodyka w ludowym typie i folklorystyczne rytmy tańców przydają daduzywychkolprów (rys. A).

ANTONIN DYORAK (1841-1904). 10 oper, m-m. Króli węglarz (Praga 1974), Dimirrij (\%82), Rusałka (Praga 1901).

Rusałka, opera baśniowa o wodnej nimfie, zauroczyła wszystkich swym liryzmem, narodowym kolorytem i pozorną naiwnością. Monolog Rusałki płynie lekkim ruchem ponad wschodnią harmoniką (brzmienia burd ono we, relacje subdominantowe; rys. B).

Kolejni twórcy: Z. F1B1CH (1850-1900). Narto fsonu z Messyny (Praga 1884); J. B. FOER STER, V. NOVAK. O. OSTRCIL. LEOS 1ANACEK (1854-1928). Śórka (1887-1888 j Jtnufa (Brno 1904).

W Rosji już w XVIII w. znano zachodnie (wł.. opery, grywane w teatrach dworskich, nlj w XIX w. przeciwstawiono im tendencje nad dowc: MICHAŁ GLINKA (1804-1857). /ni Staanln (Życie za cum. Petersburg 1836). Ru\L i Ludmiła (1842). A. S. DARGOMYZSK (1813-1869). Rusałka (Petersburg 1856). JCj mienny goń* (1866-1868).

Młodsza generacja kompozytorów poszuKU cech typowo rosyjskich w tematyce i uiuzyc Głównym ośrodkiem jest nadal Petersburg, jej

XIX w. / opera IX / pozostałe kraje 457

nak dołącza doń także Moskwa z A. i M. RUBINSTEINAMI oraz A. N. SIEROWEM. W Petersburgu działa Potężna Gromadka nowatorów. grupa pięciu kompozytorów: MUSORG-SKI. BORODIN, GUI. BA LA KIR I EW , R|V1 SKI-KORS A KOW.

„Jakże wiele poezji, uczucia, talentu i wiedzy ma w sobie ta mata. ale potężna gromadka rosyjskich kompozytorów!** powiedział krytyk STASOW po koncercie pod dyrekcją BAŁA KIR! EWA podczas wystawy etnograficznej w Petersburgu w 1867.

MODEST P. MUSORGSKI (1839-1881) * Ka-riewa (Psków), studia pianistyczne i kompozytorskie, oficer, urzędnik, od 1856 w Potężnej Gromadce.

Musorgski bardzo żywo interesował mc rosyjską historią, podaniami i poezją, a także muzyką o typowo rosyjskim charakterze. Język rosy jski w jego opracowaniach wpłynął na kształt recy-tatywów i melodyki. Także harmonika, rytmika i barwa (instnimcntacja.) świadomie wykazują rosyjski charakter. Niedokończona pozostała opera Sałammbo (1863-1866. FLAUBERT). a także pierwsza opera rosyjska Oirmek (1868. wg GOGOLA). Później stworzony został Borys Godunow wg poematu PUSZKINA (1830) i ksiąg historycznych KARAMZINA (1816-1829). Wersja pierwotna powstała w latach 1868-1869 (prawykonanie 1928». skróconą wersja ostateczna w 1871-1872 (prawykona nic Petersburg 1874). przerabiana następnie pod kątem lepszego dostosowania do sceny i na nowo instrumentowana przez RIMSKŁEGO--KORSAKOWA (1896). u także SZOSTAKOWICZA (1940).

Muzyka w swej melodyce, modalnośo. nieregularnej budowie okresowej, zmianach metrum i synkopach stanowi odzwierciedlenie rosyjskiej muzyki ludowej i religijnej, którą Musorgski wykorzystuje po części bezpośrednio. W scenie koronacji, po imitacjach potężnego brzmienia dzwonów, rozbrzmiewa oryginalna melodia. Sława (znana pieśń rosyjska), jako wyraz hołdu składanego pnw lud,

E ocząt kowo w jasnym chórze głosów wy*o-ich. później w pełnej fakturze. Melodia rbh-żona jest do tematu Pmmemad) z OkrazkOm

z wystawy (rys. O.    _    ____

Później powstały: Słłada (1872. wraz z BORODINEM. CUL MINKUSEM « RIMSKIM-KI >R SAKOWEMl. ChcmumzA zyzna 11873 18801 oraz Jarmark MtmczyAski(1876-I8SI. ftafZL)

Dzieła o tematyce narodowej pasali takie ALEKSANDER P BORODIN (1833- ISŚTi. Knmt /jgnrO 890). MIKOŁAJ RIMSKI*KORSAKÓW (1844-1908). Stmśka (1898) i in Wpływy zachodnie oraz elementy wwe myj *kie łączy PIOTR i CZAJKOWSKI (I K4«> IS93I w swych 10 operach, zwt. w Etanmnaza Outegmśe (Moskwa 18/9, wg PUSZKINA)oraz DmmSept* k*m*Ji Petersburg 1890).