adm5

słyną Barbarygo (1486-1501). Techniczna i artystyczna perfekcja, z jaką wykonana została misterna dekoracja tarczy, na której szczególnie wyróżnia się figura Iwa, nakazuje wspomnieć o twórczości wsławionych mistrzów drugiego wiodącego ośrodka plat-nerskiego Włoch w epoce późnego średniowiecza - Mediolanu. Na wystawie dzieła mistrzów mediolańskich przedstawia szereg eksponatów, spośród których najwcześniejszym jest ciężki hełm z około 1500 r. (Kat. 42). Pochodzi on z warsztatu prowadzonego przez członków rodziny Negroli i wykonany został być może przez założyciela tego zakładu Giovanniego Negrolę . Próżne byłyby starania odnalezienia na hełmie jakichkolwiek zdobień - w tym wypadku nie były one przewidziane. I Iclm, tworząc razem z tak samo ciężkim kirysem oraz ochraniaczami na ręce i nogi całość, należy do kategorii uzbrojenia ochronnego używanego na turniejach.

Turnieje rycerskie - dynamiczne, pełne blasku i intensywnych barw widowiska, były jednym z najbardziej łubianych świeckich rozrywek tamtej epoki, a jednocześnie poważnym uzupełnieniem szkolenia bojowego. Zwycięskie wystąpienia na arenach, w wielu wypadkach określały dalszą przyszłość młodzieży ze sfer szlacheckich w tak samo pomyślnej służbie wojskowej.

Turnieje rozpowszechnione były głównie w zachodniej i w środkowej Europie. Właśnie stamtąd pochodzi komplet uzbrojenia turniejowego, datowany na początek XVI w. (Kat. 2). Wraz z hełmem nietrudno wykazać cechy pewnego podobieństwa z analogicznym, włoskim hełmem (na początku ekspozycji, Kat. 42). U podstaw tego podo-

^r luki} możliwość zaproponowali znani historycy bronio-znawcy Stuart W. 1'yhrr i Jose Goduq: patrz: Stuart W. 1’ylirr and Jose A. Godnej. Hcroic Armor of the Italuin Reneissance. Hltifł/>o Negroli and his contemiwraries. New York 1998 s. o i 7, fiR. 7 i 8.

bieństwa leży w pełni zrozumiale dążenie płatnerzy do stworzenia najbardziej niezawodnej osłony dla rycerza. Zmierzali do tego mistrzowie wielu krajów europejskich. Stąd wspólna forma tych dwóch hełmów

-    z płaskim wierzchem i ściętymi ku dołowi gładkimi płaszczyznami bocznych części dzwonu hełmu, dla odparcia uderzenia kopią, która w tym przypadku ześlizgiwała się z powierzchni. Temu samemu celowi

-    stworzeniu należytej ochrony służyła konstrukcja i znaczna masa ciężaru innych części tego kompletu.

Oto eksponaty jeszcze jednej gabloty znajdującej się w sąsiedztwie tej, której opis wnętrza miał miejsce przed chwilą. Pośrodku pokazana jest ciężka kolczuga (Kat. 1), którą zdobi niewielki miedziany dysk z herbem i napisem „Zu Nuerenbcrg", („w Norymberdze")- Dalej, rękawice do tzw. „gotyckiej" zbroi wykonanej w Niemczech w końcu XV w. (Kat. 55). Już od dawna ogólnie przyjęta nazwa tej kategorii europejskiego uzbrojenia ochronnego nawiązuje do wąskich podłużnych wałeczków, pokrywających niemal wszystkie części, nadając powierzchni podobieństwo do sklepień architektury gotyckiej. Możliwe, żc nazwa lego typu rynsztunku związana jest ze zdobiącymi poszczególne detale miedzianymi okuciami, dekorowanych właśnie w tymi samym stylu.

Charakter istnienia europejskiego rycerstwa, a dokładniej - warunek niezbędnej stałej gotowości do prowadzenia działań bojowych, zakładał umiejętność doskonałego władania wszystkimi podstawowymi i rodzajami broni. Dochodzono do tego po części drogą uczestnictwa we wspomnianych już turniejach rycerskich, jednak w największym stopniu przez odpowiednie wychowanie i ciągłe przyswajanie rycerskich nawyków już od dzieciństwa. W tym celu szeroko praktykowano przygotowywanie elementów wyposażenia i broni również mniejszych rozmiarów. Przykładem może

35