ne użytkowanie, zużycie, dotyk, oględziny. Stosuje się również laboratoryjne metody pomiaru cech produktów.
Degustacje i ocenę próbek prowadzi się zazwyczaj metodami organoleptycznymi, które nazywa się także (zamiennie) metodami sensorycznymi. Organoleptyka jest traktowana jako nie tylko metoda oceny jakości produktów za pomocą odczuwanych wrażeń zmysłowych (wzrok, słuch, smak, zapach, dotyk), lecz także wiedza o tej metodzie. Ponadto jest ona dziedziną wiedzy, której znaczenie ciągle wzrasta, co wynika z tego, że nasze zmysły są często znacznie czulszymi i dokładniejszymi instrumentami pomiarowymi, za pomocą których można szybciej i bardziej precyzyjnie ocenić jakość i inne parametry produktów (w tym także procesy w nich zachodzące) niż za pomocą znanych instrumentów sztucznych stosowanych w badaniach laboratoryjnych. Oprócz tego, metody organoleptyczne umożliwiają kompleksową ocenę cech produktu, czego nie zawsze jesteśmy w stanie dokonać w badaniach laboratoryjnych. Jedynym zastrzeżeniem wysuwanym wobec metod organoleptycznych jest subiektywizm pomiaru z użyciem ludzkich zmysłów34.
Eksperyment polega na tym, że eksperymentator manipuluje zmiennymi w taki sposób, aby oddziaływały one na inne zmienne, których zmiany poddawane są pomiarom. Zmienne manipulowane nazywa się zmiennymi niezależnymi lub przyczynami, a zmienne poddane pomiarom — zmiennymi zależnymi lub skutkami. Między zmiennymi eksperymentalnymi nie musi występować ścisła zależność funkcyjna. Kontrolowanie eksperymentu jest możliwe dzięki zależności przyczynowo-skutkowej między zmiennymi. Eksperyment jest starannie projektowany w celu redukcji potencjalnych błędów obniżających trafność i rzetelność pomiarów.
Potencjalne błędy pomiaru w formie eksperymentu
Błędy powstające podczas eksperymentu zalicza się do błędów pomiaru. Błędy te powstają wówczas, gdy wpływ zmiennych niezależnych na zmienne zależne jest zakłócony pewnymi czynnikami zewnętrznymi. Oto niektóre źródła powstawania błędów podczas eksperymentów.
WPŁYW PIERWSZEGO POMIARU. Pomiar jest zwykle powtarzany w celu stwierdzenia, jaki jest wpływ wprowadzonych między pomiarami zmiennych nie-
3* Bardziej wyczerpująco metody organoleptyczne opisuje J. Szymczak. Metody organoleptyczne w marketingowym testowaniu produktów, w: Marketingowe testowanie produktów, jw., rozdział VIII.
235