BN
8

XXXIV ALUZJE MITOLOGICZNE

sierpa jest oczywista. Podobnie jak kosa należy do symboliki śmierci.

Widzimy, że w posługiwaniu się symbolami śmierci jest Czecho-wicz bardzo konsekwentny, i to w podwójnym znaczeniu. W obrębie swojej poezji oraz wobec tradycji mitologicznej i folklorystycznej. O obrazy mitologiczne potrąca Czechowicz nieustannie:

okno szumiące krzaki kosaciec powiewa dłonią to ty dajesz znaki persefono

{rymy pobożne, nc)

W wierszu pod popiołem (bts) aluzje mitologiczne zaszyfrowane są bardzo delikatnie, ale w sposób jednoznaczny, nie odnoszą się zresztą jedynie do śmierci. Jest tam mitologiczny obraz kobiet złotorogich wychodzących z morza, gorejący krzak, natomiast zakończenie:

wichru popielny taniec me imię ściera ze skał pragnę

— daje trop (wprowadzony już wcześniej) ku mitowi prometejskiemu. Końcowa apostrofa nawiązuje do sytuacji przykutego do skały Prometeusza, a także do słów wypowiedzianych z krzyża w chwili konania. Z mitologicznych przedstawień śmierci korzysta Czechowicz w wierszu o śmierci (nw), gdzie wykorzystuje mit o Pla-desie oraz w hildurze baldurze i czasie {nw), w którym równocześnie parafrazuje poeta mit o Dedalu i Ikarze. W tym poemacie wyobrażenie śmierci jest nieco inne:    '

hildur mężnieje tańcząc po zimie jesieni wiośnie niestety w ramion układach ostrzejszy rysuje się kontur zabrzęknął kosą starzec tak przypomina co rośnie nachyla usta czy liście do ciemnych wód acherontu

Postać starca z kosą łączy w tym wypadku zarówno cechy śmierci, jak też stanowi personifikację czasu, prowadzącego wszystko nieuchronnie ku śmierci. Motywem utożsamiającym jest symbol kosy,

Przytoczony materiał nie powinien sprawiać wrażenia wyłączności motywu śmierci w obrębię jednego utworu. Takich jest stosunkowo niedużo. Śmierć stanowi jeden z elementów obrazowych, .ile dzięki bogatej symbolice i promieniowaniu na całe otoczenie słowne zabarwia je, określając w ten sposób tonację całości. Poszerzanie pola znaczeniowego związanego z problemem śmierci sprawia, że jej sprawy płyną ciemną strugą przez całą lirykę Cze-rhowicza i obejmują coraz większe obszary. Współistnieją jednak ( z innymi elementami świata, z siłami życia. Śmierć zachowuje się jednak aktywnie i dąży do rozszerzenia swojego władania.

Wyrażając sprawy śmierci Czechowicz — jak widzieliśmy — chętnie korzystał z istniejących przedstawień mitologicznych. Po-Irzebne mu było to także dlatego, że śmierć w jego liryce stanowi synonim rzeczywistości zza „drugiego brzegu”, a więc ma cechy

boskie. Istotnie, (w liryce swojej Czechowicz dokonuję.....cłeifikącji

śmierci, kreuje ją na bóstwo. W konsekwencji niektóre utwory przybierają postać hymnu {hymn, bts), gatunku poetyckiego, który umożliwia składanie hołdu boskiej postaci. W tym sensie można'' mówić u Czechowicza o micie śmierciJ Wówczas całą poezję Czechowicza można rozumieć jako opowieść o istocie, noszącej cechy bóstwa, rozstrzygającej o losie człowieka.

Cień śmierci ukazujący się za każdą rzeczą, określa w sposób istotny świat poetycki Czechowicza. Te wszystkie symbole i aluzje, o których była mowa, sprawiają, że klimat śmierci ciśnie i działa,

,i równocześnie wzmacnia i potęguje istniejące u Czechowicza niepokoje i katastroficzne wizje. Podstawową funkcję świata śmierci czytelnik łatwo może sprawdzić w poszczególnych tekstach poety. Komentarze Czechowicza do własnej poezji stawiają problem śmierci w miejscu centralnym. W Kluczu [...] do poematów rozróżniał dwa światy: świat żywych i umarłych.

Świat żywych jest oparty na dobroci, ale wyraża się w złym. Świat umarłych jest zły, ale wyraża się w pozorach dobroci [...] Świat śmierci przejawia się w życiu symbolicznie, niejako pod pseudonimem sił ży-■ iu, które wówczas przybierają jednak odmienny pozór.