CCF20081016062

czynność ta polegać będzie na porównaniu uzyskanych danych z wynia ganiami poszczególnych hipotez. Wymaganiami hipotez określam tułaj stopień ich ogólności. Wiadomo bowiem, że im szerszy jest zakres twierdzenia, tym mocniejszego potrzebuje poparcia w materiale badaw czym. I otóż my szukamy obecnie potwierdzeń liczbowych wśród uzyska nych danych z badań. Hipoteza uzyskuje potwierdzenie wówczas, gdy ilość przypadków potwierdzających ją jest dostatecznie duża, aby nie mogły być uznane za przypadkowe. Jeśli hipoteza określała jakąś zależ ność, to poparcie dla jej prawdziwości uzyskujemy wówczas, gdy skutki wychowawcze lub społeczne danej zależności są możliwe do empiryczne go stwierdzenia. Jeśli np. założyliśmy, że działalność domu kultury ma wpływ na aktywizację kulturalną środowiska, to musimy uzyskać dane ewidentnie potwierdzające taką hipotezę. Takimi danymi będą: udział w kursach, rozwój czytelnictwa, uczęszczanie na imprezy kulturalne, nauka języków obcych itp.

W przeciwieństwie do nauk przyrodniczych w naukach społecznych nie da się określić względnej wielkości danych koniecznych dla potwici dzenia określonej hipotezy. Można jednak powiedzieć, że w przypadku pytań prostych dotyczących cech lub faktów liczba danych, które potwiei dziłyby prawdziwość hipotezy musi być większa od liczby danych negn jących jej prawdziwość. Wyrażając to w liczbach względnych powiemy, że ilość pozytywnych przypadków musi przekraczać 50%. Inaczej jest z pytaniami złożonymi. Tu opierać się musimy często na stopniach nasilenia. Jeśli np. na 100 przebadanych przypadków ucieczki z domu rodzicielskiego nieletnich 30 z nich będzie miało swoje uzasadnienie w niepowodzeniach szkolnych, to zależność między tymi zjawiskami będzie niewątpliwa, ale 10 przypadków może czynić ją problematyczną Wszelkie wątpliwości w tej materii musimy niestety rozstrzygnąć w spo sób arbitralny.

Przy spełnianiu określonych warunków, odmienny tryb weryfikacji hipotez proponuje statystyka.

9.3,5. Opracowanie teoretyczne i uogólnianie wyników

Zarówno ten etap pracy, jak i poprzedni czy jeszcze niektóre inne mają nie tyle charakter techniczny zabiegów, ile raczej charakter pracy końce pcyjnej. Część pracy, którą teraz omówimy, polegać będzie na myślowym podsumowaniu całości badań i ułożeniu koncepcji przedstawienia ich w postaci zracjonalizowanego wywodu myślowego. Dokonaliśmy oblicze ilia wyników oraz weryfikacji hipotez. Część z nich znalazła afirmację w uzyskanym materiale, część została obalona, dając tym samym podstawę do wysnucia innych założeń, posiadających uzasadnienie negatywne. Otóż te zweryfikowane hipotezy i inne uogólnienia to jakościowy rezultat badań, to właśnie wyniki naszych badań, mające służyć do zbudowania całego opracowania.

Zadaniem naszym jest uporządkowanie uzyskanych wyników wedle ich zakresu i znaczenia, przyporządkowanie poszczególnych hipotez generalnym założeniom i celom badań. Polega to również na werbalnym opracowaniu wyników liczbowych i rejestracji wszystkich aspektów badanego zagadnienia. Uzyskane wyniki gromadzimy w grupy problemowe, które tworzą podstawę do budowania uogólnień.

Powrócić nam wypadnie w tym miejscu do samych początków procesu badawczego. Formułowane tam były ogólne założenia i cele badawcze naszej pracy. Intencją, którą kieruje się każdy badacz, jest stworzenie w oparciu o uzyskane wyniki pewnych prawideł postępowania praktycznego. Pomijamy tu świadomie inne cele badań, bo w gruncie rzeczy ich rola jest podobna. Różnica leży tylko w zakresie ich stosowalności. O ile badania diagnostyczne mają dać wiedzę instrumentalną o historycznie i przestrzennie umiejscowionym obiekcie, układzie lub zbiorowości społecznej, o celu ich przekształcania lub korygowania, o tyle badania teoretyczne służą do budowania teorii ogólnych o zastosowaniu powszechnym. Po uzyskaniu materiału badawczego dotyczącego konkretnej rzeczywistości pierwszym obowiązkiem badacza jest próba zastosowania zdobytej wiedzy do celowego modelowania tej rzeczywistości. Aby jednak uzyskać uzasadnienie postępowania praktycznego, należy wpierw przeprowadzić „dowód prawdy”. Polega to na stworzeniu konkretnej teorii określonych prawidłowości. Innymi słowy, badacz jest zobowiązany do przedstawienia naukowych uzasadnień założeń teoretycznych oraz wykazania na materiale ważącym z odpowiednią „mocą” trafności zamierzeń praktycznych.

Schemat takiego wywodu powinien zawierać cel badań i hipotezy badawcze, następnie przedstawić środki i metody poszukiwań okoliczności i przypadków uzasadniających lub obalających założenia hipoteczne. / kolei powinien przedstawiać wiarygodny materiał, uzyskany niezawodnymi metodami, które dawałyby podstawy do uznania za prawdziwe /alożeń i hipotez badawczych, uzasadnione uogólnienie o zjawiskach, cechach i zależnościach, stanowiących przedmiot poszukiwanych rozwią-

199