CCF20081203013

się wzdłuż zęba i zakończenie współpracy pary zębów następuje wówczas, gdy wierzchołek zęba koła czynnego przestaje stykać się z zębem koła biernego. Miejsce chwilowego styku zębów (czyli przyporu) nazywa się punktem przyporu (dla uproszczenia pomija się w tych rozważaniach szerokość uzębienia, rozpatrując współpracę zębów tylko w płaszczyźnie prostopadłej do osi koła). Kolejne punkty przyporu tworzą linię, zwaną linią przyporu. Współpraca pary zębów odbywa się na odcinku tej linii, który określa się jako czynną linię przyporu.

Prawidłowa współpraca uzębień kół jest zapewniona, gdy:

•    ruch z koła czynnego na bierne jest przenoszony równomiernie, czyli gdy przez cały czas trwania cyklu współpracy pary zębów występuje nieprzerwany styk zębów (przypór),

•    przed wyzębieniem się jednej pary zębów następna para jest w przyporze,

•    przełożenie jest niezmienne w czasie współpracy każdej pary zębów, a zatem gdy stosunek prędkości kątowych jest stały.

Na rysunku 11.7 przedstawiono rozkład prędkości dla współpracujących zębów. Na podstawie analizy rysunku można udowodnić, że warunek trzeci

Rys. 11.7. Zależności kinematyczne podczas zazębiania się pary zębów [5]

zostanie dokładnie spełniony tylko wówczas, gdy punkt przyporu zębów będzie w punkcie C, leżącym na linii łączącej środki kół. Punkt ten nazywa się centralnym punktem przyporu (środkiem zazębienia).

W pozostałych punktach przyporu — np. w punkcie A — prędkości v₁ i v₂ nie są sobie równe, wskutek czego w czasie współpracy zębów występują poślizgi (różnice między wartościami v₂ i v₂ podane na rys. 11.7 są przesadzone dla zwiększenia czytelności rysunku).

Koła o promieniach r_wl i r_w2 nazywa się kołami tocznymi. Są to koła wyobrażal-ne, które w punkcie C toczą się po sobie bez poślizgu. Dla dotychczas omawianych kół o zębach normalnych koło toczne jest jednocześnie kołem podziałowym, przy czym określenie „koło podziałowe” odnosi się do pojedynczego koła, natomiast pojęcie „koło toczne” występuje przy omawianiu współpracy dwóch kół.

Prowadząc odpowiednie rozważania teoretyczne można zbudować różne zarysy zębów, spełniające podane warunki. W praktyce przyjęto zarysy zębów oparte na wybranych krzywych: ewolwencie i cykloidzie. W przekładniach stosowanych w budowie maszyn stosuje się prawie wyłącznie zęby o zarysie ewolwentowym.

264