BUWH1

48 Ro&tzint 4

niepewność i obawa często każą im przeszkadzać ci w dążeniu do szczęśliwego, twórczego tycia” (Glass 1997, s. 56).

Autorka wyróżniła kilka typów ludzi toksycznych, którzy mogą pojawić się w roli przełożonego:

1. Bezwzględny Tyran. Jest to człowiek nieżyczliwy, nieobliczalny, gniewny, opryskliwy, pozbawiony skrupułów, sadystyczny, arogancki, nieprzystępny, hałaśliwy. „Bezwzględny Tyran jest językowym terrorystą — krzykliwym, grubiańskim, szorstkim, wymagającym, upartym, wszystkowiedzącym despotą, którego dewiza życiowa brzmi: ma być tak, jak ja chcę, albo wcale. Wybuchowy i gwałtowny, potrafi w mgnieniu oka wpaść w furię. Szczęśliwy jest tylko wtedy, gdy sam pociąga za sznurki (...) Bezwzględny Tyran z upodobaniem przygląda się, jak inni wiją się w mękach. Uwielbia pastwić się nad ludźmi i obserwować, jak skamląc, wycofują się niby zbite psiaki, gdy on donośnym szczekaniem obwieszcza swą najgłębszą wściekłość. Takich ludzi nic nie cieszy bardziej niż możliwość wylania na kogoś całej żółci. To dzięki nim choroba wrzodowa zbiera swoje żniwo. Bezlitośnie depczący uczucia innych ludzi, zasługują w pełni na miano najbardziej znienawidzonych ludzi na świecie. (...) Można odczuwać wobec nich lęk i nienawiść, ale nigdy szacunek, choćby na tylko tyle, by z ochotą wypełnić ich polecenia” (Glass 1997, s. 95-96).

2.    Napastliwy Krytyk. Jest to człowiek małostkowy, zrzędliwy, napastliwy, pełny nienawiści, wszystkowiedzący. Napastliwi Krytycy chcą przekonać cię, że nie masz racji, bo jedynie to może im dać poczucie własnej słuszności. Krytykują cię otwarcie i bezpośrednio, by uświadomić ci, że jesteś człowiekiem niższej kategorii. Cokolwiek zrobisz, i tak okaże się nie dość dobre, więc w obecności Napastliwego Krytyka zawsze będziesz czuć się skrępowany. (...) Uważają oni za swój obowiązek wyszukiwanie wad i informowanie cię o nich ostrym, cynicznym i napastliwym tonem, który nieomylnie odzwierciedla ich stałe niezadowolenie. (...) Napastliwi Krytycy żądają takiej perfekcji, że nic nie jest w stanie ich zadowolić (...) i z radością doszukują się uchybień nawet w sprawach tak błahych, jak dobór dań przy obiedzie" (Glass 1997, s. 116).

3.    Maniak Kontroli. „Maniacy Kontroli nie umieją zgodzić się, by sprawy toczyły się własnym trybem. (...) Chcieliby wszystko robić sami. Nie potrafią pracować w zespole, a dzielenie się władzą sprawia im wielką trudność. Kiedy sprawy nie układają się po ich myśli, wpadają w gniew albo tracą nimi zainteresowania, gdyż są przekonani, że muszą panować nad wszystkimi wydarzeniami. Nigdy nie poddają się fali. Ich Życie staje się pasmem frustracji i rozczarowań. Starają się wpływać na

bieg zdarzeń, kiedy zaś sprawy nie toczą, sią zgodnie z ich sztywnym planem, wpadają w paniką i reagują jeszcze silniejszym gniewem i jeszcze bardziej upartymi machinacjami (...) wychodzą z siebie, kiedy choćby najbłahsze sprawy wymykają im sią z rąk” (Glass 1997 s. 114).

4. Chodząca Doskonałość. „Jest uparta, żądna władzy, dogmatyczna, osądzająca, niekomunikatywna, nudna, samolubna, zawziąta, krytyczna, dokładna, wszystkowiedząca i powierzchowna. Spoglądając surowym okiem ze swych wyżyn na świat, Chodzące Doskonałości uważają sią za wspaniałe i nieomylne. Sztywne, spiąte i nastawione niezwykle krytycznie oczekują od ludzi, że bądą tyć zgodnie z ich normami etycznymi. Patrzą z góry na wszystkich, którzy palą piją przeklinają żyją w wolnych związkach albo po prostu są mniej zadbani lub w inny sposób gorsi od nich. Pełne gniewu, pogardy i obrzydzenia nie grzeszą zbytnią wyrozumiałością wobec innych. Są drobiazgowymi perfekcjonistkami i niewiele rzeczy czy osób jest w stanie je zadowolić. (...) Przebywanie w towarzystwie Chodzących Doskonałości jest niesłychanie mączące. (...) Ich sztywność jest efektem ukrycia tego, że nie są doskonali. Bądąc ostatecznie tylko ludźmi, z natury swej popełniają błądy i poddani są żądzom, burzącym ich kruche podstawy moralne. Zaprzeczając temu. zostają hipokrytami, ale sprzeczne odczucia wzglądem własnej osoby, jakich wówczas doznają umniejszają ich poczucie własnej wartości” (Glass 1997. s. 110).

Z kolei M.F. Hirigoyen wśród agresorów w miejscu pracy wyróżnia typ, który nazywa perwersyjno-narcystycznym. Są to ludzie „(...) uważani za psychotyków bez symptomów, odnajdujących swoją równowagą poprzez wywoływanie u innych bólu, którego sami nie odczuwają oraz wzbudzanie w nich wewnątrznych napiąć, przed którymi sami próbują sią obronić. Nie wyrządzają innym krzywdy „umyślnie", czynią to, ponieważ inaczej nie potrafią istnieć. (...) To przeniesienie cierpienia pozwala im sią dowartościować kosztem drugiego człowieka" (Hirigoyen 2002, s. 123).

Wśród cech osobowości narcystycznej znajdują się takie jak megalomania, niezdolność do empatii, nadmiernie roszczeniowa postawa wobec świata, skłonność do wykorzystywania innych w relacjach interpersonalnych, zazdrość, arogancja. „Siłą osobowości perwersyjnych jest brak wrażliwości. Obce są im wszelkie skrupuły moralne. Nie cierpią. Atakują Z całą bezkarnością gdyż nawet jeśli w odpowiedzi partner użyje perwersyjnych środków obrony, został on z góry tak wyselekcjonowany, aby nigdy nie osiągnąć w tym mistrzostwa, które mogłoby go chronić. (...) Muszą niszczyć dla samopotwierdzania sią. Mają wyostrzony zmysł krytyczny, więc stale krytykują wszystko i wszystkich. W ten sposób utrzymują