BUWH2

50 Rozdział 4

się iv pozycji wszechwładzy. (...) Zazdroszczą innym sukcesu, który stawia im przed oczyma ich własne poczucie porażki, ponieważ tak samo, jak nie są zadowoleni z innych, nie są też zadowoleni z siebie. (...) Osoby takie narzucają innym swą pesymistyczną wizję świata i chroniczny brak zadowolenia z życia. (...) Dlatego osobnicy perwersyjni wybierają najczęściej swe ofiary spośród osób pełnych energii, cieszących się życiem, jak gdyby starały się w ten sposób zagarnąć dla siebie choć część ich siły witalnej” (Hirigoyen 2002, s. 124-130).

Innym typem mobbera jest osoba ogarnięta obsesją władzy, potrzebująca potwierdzenia swojej wartości i pozycji, demonstrująca swą dominację nad podwładnymi poprzez wskazywanie im ich miejsca w hierarchii za pomocą szykan i upokorzeń. Osoba taka posiada silną potrzebę uznania, podziwu i akceptacji. Jednak wobec innych ludzi nie ma współczucia ani szacunku, gdyż związki interpersonalne nie liczą się w jej hierarchii wartości (Hirigoyen 2002, s. 7). Często ma ona problem z nawiązywaniem relacji interpersonalnych, jest niezdolna do współdziałania z innymi ludźmi. Mobberzy to osoby czerpiące psychopatyczną przyjemność z prześladowania i dręczenia innych. Kompromis i ugodowość nie leżą w ich naturze. Czerpią oni satysfakcję z wykorzystywania swojej nadrzędnej pozycji do psychicznego terroryzowania zależnych od nich w sensie formalnym ludzi. Mobber to typ psychicznego terrorysty, jest egocentrykiem, skoncentrowanym na własnej osobie i swoich potrzebach, które stara się realizować nawet kosztem cierpień innych. M.F. Hirigoyen określa takie osoby jako psychotyków bez symptomów, którzy mają problem z własnymi emocjami, nieumiejących odczuwać empatii i broniących się przed wewnętrznymi napięciami, usiłujący dowartościować się poprzez zadawanie innym cierpień (Hirigoyen 2002, s. 123). Jeśli prześladowca w wyniku własnych obserwacji stwierdzi, że jego działania mobbingowe odnoszą zamierzony skutek, wykazuje tendencje do zwiększania ich intensywności, siły i zasięgu.

Bardzo często mobbowanie występuje wtedy, gdy podwładny sprzeciwia się autorytarnym zachowaniom zwierzchnika i odmawia podporządkowania mu się. Jednak również osoby uległe nie mogą czuć się bezpiecznie pod rządami szefa-mobbera, jeśli nie potwierdzają permanentnie jego „wyjątkowości i wysokich umiejętności”, i jeśli nie wyrażają bezwarunkowej akceptacji dla wszystkich decyzji i działań swego szefa. Osoby będące absolutnymi zwolennikami posunięć zawodowych i personalnych swego zwierzchnika rywalizują między sobą o jego względy, jednocześnie odczuwają zazdrość i zawiść w miejscu pracy. Z czasem dochodzą do przekonania o własnej niskiej wartości jako pracowników. Te przekonania są umiejętnie wzbudzane i podtrzymywane przez ich przełożonego, który według własnych wyobrażeń musi być najlepszy na wszystkich płaszczyznach organizacyjnych. Jeżeli ktoś z jego podwładnych ma odmienne zdanie na ten temat, pada ofiarą mobbingu.

Szef-mobber wymaga od swoich podwładnych absolutnego zaufania i lojalności rozumianej i tworzonej według jego własnych zasad. Podwładni zaś funkcjonują w atmosferze wzajemnej podejrzliwości, podsycanej przez mobbera, gdyż zaufanie w grupie mogłoby być podstawą do zawiązania koalicji przeciw toksycznemu szefowi. W ten sposób tworzy się klimat do bezwzględnego niszczenia niepożądanej konkurencji dla przełożonego, czyli w efekcie pozbywania się z firmy najlepszych, najbardziej wartościowych, kreatywnych pracowników. Tak więc odchodzą bardzo dobrzy pracownicy, a pozycja mobbera się umacnia, na czym w szerszej perspektywie traci cała organizacja.

Podobnie jak w odniesieniu do mobbera również i u ofiar można zauważyć kilka cech, które zwiększają prawdopodobieństwo bycia molestowanym w pracy. Na mobbing są szczególnie narażone osoby twórcze, kreatywne, mające pomysły, dobrze wykształcone, często o wysokich kwalifikacjach i/lub zdobywające wiedzę, pragnące zwiększać swe umiejętności i szkolić się dalej, zwykle są to też osoby bardzo dobrze wywiązujące się ze swych obowiązków zawodowych. Często są to perfekcjoniści, o dużym stopniu zaangażowania w wykonywaną pracę (Hirigoyen 2002, s. 55). Taki pracownik często jest uważany przez przełożonego za zagrożenie dla jego nadrzędnej przecież pozycji, dlatego z punktu widzenia mobbera jest on persona non grata w firmie, a jako osoba niepożądana staje się obiektem szczególnie drastycznych nieraz aktów mobbingu.

Pracownik staje się szczególnie narażony na terror psychiczny w miejscu pracy wtedy, gdy przeżywa problemy osobiste np. dotyczące sytuacji rodzinnej, ponieważ jego kondycja psychiczna, a nawet fizyczna jest słabsza, staje się wtedy bardziej bezradny i wystawiony na ataki agresji. Według M.F. Hirigoyen, jeżeli nawet wybrana na ofiarę osoba nie posiada zbyt wielu słabych punktów, mobber podejmuje różne próby osłabienia jej. W konsekwencji mobbowania, gdy wybrana osoba ma osłabioną pozycję, gorzej pracuje i w związku z tym stawia się jej różnorodne zarzuty, mobber dochodzi do przekonania, że jest ona rzeczywiście niekompetentna (Hirigoyen 2002, s. 81).

Według M.F. Hirigoyen niektóre typy osób z racji swej biografii lub charakteru mogą być bardziej podatne na mobbing. Należy tu wymienić takie czynniki jak niska samoocena, wyostrzona potrzeba uznania, nadmierne zaangażowanie w pracę. Jeszcze bardziej podatne na mobbing są