CCF20090214097

stosunku nauk przyrodniczych i humanistycznych, że przedmiotem fenomenologicznej analizy uczynić trzeba nic tylko przyrodę i dzieje jako przedmioty badane przez te nauki, ale w ogóle ich sposób bycia i strukturę (Seinsart und Verjassung), trzeba pokazać, jak dane nam są dzieje i przyroda w życiu codziennym, a więc jeszcze przed wszelką nauką. W ten sposób w dalszej kolejności można by wyjaśnić: a) genezę tych nauk z przedteoretycznego doświadczenia, b) charakterystyczny dla każdej z tych nauk sposób dostępu do uprzednio danej rzeczywistości, c) oraz określić podstawowe pojęcia, ukształtowane w trakcie rozwoju tych nauk.¹

W Scin und Zeit Heidegger pokazał egzystencjalne źródło jednej tylko nauki — historii², bo też interesowała go sprawa ogólniejsza niż uzasadnienie poznania naukowego — sens bycia jako takiego. Dopiero Gada-mer podjął próbę wyciągnięcia konsekwencji, jakie płyną z filozofii Heideggera, dla refleksji nad nauką.

Jak wiadomo, Gadamerowi nie chodziło o odnowienie dawnego sporu o różnicę metod nauk przyrodniczych i humanistycznych. Pytanie, postawione w głównej jego książce Wahrheit und Methode, dotyczy rozumienia w ogóle i odnosi się nie tylko do nauki, lecz do całości ludzkiego doświadczenia świata i ludzkiej praktyki życiowej. ,,Sens moich rozważań — pisał — nie polega na podaniu ogólnej teorii interpretacji oraz doktryny wykładającej różnice jej metody [...], lecz na znalezieniu tego, co wspólne wszystkim sposobom rozumienia, i pokazaniu, że rozumienie nigdy nie jest subiektywnym odnoszeniem się fein subjektives Verhalten] do jakiegoś zastanego przedmiotu, lecz należy do historii oddziaływania [WtrkunpspeschicłUe], a to znaczy: do bycia tego, co jest rozumiane.”³ A jednak nauki humanistyczne stanowią główny obiekt zainteresowania Gadamera.

Wprawdzie rozwijana przez niego hermeneutyka filozoficzna nie ma być metodologią nauk humanistycznych, ale przecież stanowi próbę zrozumienia, czym w istocie one są, co łączy je z całym naszym doświadczeniem świata i co wykracza poza metodologiczną samoświadomość tych nauk.^{4 5}

Dla Gadamera rozumienie historyczne, w tym także rozumienie historii w naukach humanistycznych, stanowi konkretyzację ogólnej struktury rozumienia, zanalizowanej przez Heideggera w Sein und Zeit.** „Jeśli bowiem — pisał — rozumienie jest cechą egzystencji [Existenzial\, to również rozumienie naukowe ma egzystencjalny aspekt. Jego obiektywizowalna treść to nie wszystko. Jest ona dzianiem się (Geschehen)i jako takie dzianie jest dziejowo uwarunkowane; uwarunkowania tego rozumienie nigdy nie jest w stanie całkowicie zobiektywizować. Kto to sobie uświadomi, ten widzi nowe zadanie filozoficzne, wykraczające poza problematykę tradycyjnej metodologii nauk humanistycznych. Nie chodzi o nową metodologię, ale o włączenie naukowych procedur w postępujący proces porozumiewania się ludzkości z samą sobą.”⁶ Przeprowadzone w Wahrheit und Methode badania nawiązują z jednej strony do Heideggerowskiego uzasadnienia fenomenu rozumienia, z drugiej strony próbują na nowo utorować drogę ku naukom. Przy tym Gadamer powołuje się głównie na filozofię późnego Heideggera, po dokonanym przez niego „zwrocie”, albowiem od razu interesuje go nie egzystencja ludzka i jej samorozumie-nie, lecz jej „obiektywizacje”: dzieła sztuki, rzeczy użytkowe, język, które w pewnym sensie stały się od tej egzystencji niezależne i których rozumienia nie można sprowadzić do rozumienia człowieka, jego bycia⁷ — choć owo bycie jest ich źródłem.

Można zatem powiedzieć, że celem Gadamera było podjęcie na nowo refleksji nad naukami humanistycz-

197

1

^4J Tenże, Prolegomena..., s. 2.

2

« Tenże, Sein und Zeit, § 72—76.

3

H.-G. Gadamer, Wahrheit und Methode, s. XIX.

4

*» Tamże, s. XXIX.

5

   Tamże, s. 249.

6

   H.-G. Gadamer, G. Boehm (wyd.), Philosopliische Her-meneutik. Frankfurt a.M. 1976, s. 39.

7

⁴⁴ Tamże, s. 40.