CCF20090321001

(25)    dyfuzja gazów .    .    .    .....    .    56

(26)    fluktuacje w roztworach    S8

(27)    wyrównywanie temperatur    . ■    .    .    .    .    60

(28)    cud Jeansa......... 61

(29)    zasada ewolucji........ 62

(30)    entropia......... .    63

(31)    ład i bezład.......... 65

5.    z punktu widzenia matematyka .    ...    ⁶⁷

(32)    fałszywe równości........ 67

(33)    prawdopodobieństwa dziesiętne ....    69

(34)    liczby dziesiętne losowe...... 70

(35)    numeracja alfabetyczna .    .    .    .    .    .    73

(36)    pewna liczba losowa w numeracji alfabetycznej 75

(37)    złudzenia matematyka .    .    ..    .    .    .    77

6.    wielkie liczby i Wszechświat.....⁸¹

(38)    liczby astronomiczne    81

(39)    astronomiczne przedziały czasu ....    83

(40)    wycieczka w krainę nieskończenie    małą .    84

;    (41) najkrótsze przedziały czasu    .    .    .    85

(42)    Wszechświat skończony czy nieskończony .    .    86

(43)    liczby superastronomiczne.....88

(44)    super galaktyki .    .    .    .    .    .    .    .    89

7.    paradoks petersburski .......    ⁹²

(45)    sformułowanie paradoksu ......    92

(46)    wyjaśnienie paradoksu    .    ...    .    95

8-    sofizmat stosu ziarna .    •...... ⁹⁷

(47)    sofizmat starożytnych.....;    97

(48)    rozwiązanie w trybie administracyjnym .    .    100

(49)    kontinuum fizyczne w ujęciu Poincarego .    .    103

(50)    błędy obserwacji...... .    .    107

(51)    próby powtarzane i prawdopodobieństwo statystyczne     109

9. prawdopodobieństwo zamienia sie w pewność ¹¹²

(52)    pewność i błąd....... 112

(53)    prawdopodobieństwa, których w praktyce nie

bierzemy pod uwagę ...... 116

(54)    postulaty filozofów i uczonych.....117

(55)    obiektywny charakter pewności    .    .    .120

(56)    zagadnienie życia .    .    .    ...    .    .    122

dodatek — strategia petersburska .....    ¹²⁵

(57)    strategia petersburska .    .    .    .    .    125

(58)    obliczanie nadziei matematycznych    .    .    ,    126

(59)    przypadek, gdy liczba rzutów nie jest dostatecznie duża...... •    •    .    128

(60)    przypadek, gdy maksymalna liczba rzutów nie

' jest określona .    .    .    .    ,    .130

przedmowa

Minęło około czterdziestu lat¹ od czasu, kiedy opublikowałem swą pierwszą pracę o prawdopodobieństwie; odtąd napisałem jeszcze kilka innych prac i nie byłbym skłonny twierdzić, że ta książka będzie ostatnią; znamionuje ona skądinąd pewien istotny etap ewolucji moich poglądów.

Dotąd bowiem w swoich pracach, zwłaszcza w książce Le Hasard ², posługiwałem się, gdy chodziło o zjawiska fizyczne niezwykle mało prawdopodobne, wyrażeniami powszechnie używanymi przez fizyków: powiada się zazwyczaj o pewnych zjawiskach, iż wystąpienie ich jest rzeczą wysoce nieprawdopodobną, dodając jednak skwapliwie, że nie może tu być mowy o pewności. Otóż doszedłem do przekonania, że stanowisko takie jest niedość realistyczne, nie uwzględnia bowiem całokształtu naszej wiedzy o wszechświecie; sądzę, iż nie ma powodu bać się używać słowa „pewność” dla oznaczenia prawdopodobieństwa, które różni się od jedności o wielkość dostatecznie małą. Doskonale zdaję sobie sprawę z obiekcji, jakie może nasuwać taka modyfikacja języka, zwłaszcza, że sam swego

7

1

   Przedmowa powyższa została napisana w 1050 r. (Przypis red. do wydania polskiego).

2

   Pierwsze wydanie — 1914 r., ostatnie wydanie poprawione — 1948 r.