CCF20091108004

nieprawidłowo lub /uwodził mechanizm. Zdunicm motorniczych trudno jest zuchów iii' czujność mając niewiele do zrobieniu poza oczekiwaniem na nieprawidłowości Taka praca jest nudna, brakuje jej wyzwań i odpowiedzialności; rzadko lei angażuje wszystkie umiejętności motorniczych. Zwiększanie uzależnienia moim niczych od skomputeryzowanej kontroli utrudnia podejmowanie ważnych dccy/jl w nagłych przypadkach. Chociaż starannie przygotowano ich do wykonywaniu zawodu, niewykorzystywane w pracy umiejętności z czasem zanikają.

Projektowanie miejsca pracy

W amerykańskim czołgu M-l Abrams, który zbudowano w latach osiem dziesiątych, można dostrzec niepożądane skutki złego zagospodarowania miejscu pracy. Wnętrze czołgu jest przestrzenią pracy dla załogi, a sposób jego zaprojektowania może wpływać na poziom wykonywania zadań - w tym przypadku na sprawność bojową.

Czołg zaprojektowano bez badań psychologów inżynieryjnych, a tym samym zignorowano ludzkie potrzeby i możliwości. Podczas testowania sprzętu u 27 z 29 kierowców czołgu pojawiły się tak poważne dolegliwości szyi i kręgosłupa, że potrzebna była pomoc lekarza. Ponadto kierowcy czołgów nie widzieli dystansu 9 m przed czołgiem, co utrudniało omijanie przeszkód i pokonywanie rowów.

Kiedy uruchamiano silnik i wieżyczkę powstawał tak duży hałas, że ponad połowa artylerzystów, ładowniczych i kierowców nie mogła się porozumieć. Wszyscy członkowie załogi mówili o kłopotach z widocznością na swym stanowisku pracy. Kiedy czołg poruszał się z otwartym włazem, przednie osłony całkowicie zawodziły i wewnątrz pojawiały się kamienie, kurz i błoto, wyrzucane do góry przez gąsienice. Nie ulegało wątpliwości, że projektanci czołgu M-l nie uwzględnili potrzeb ludzi.

Projekt kabiny lokomotywy zbudowanej w Szwecji poprzedzono natomiast obszernymi badaniami nad potrzebami załogi (Hedberg, 1987). Psychologowie inżynieryjni zebrali od 150 maszynistów dane, dotyczące bólu szyi, pleców i ramion, które występowały podczas pracy na lokomotywach starego typu. Zauważono, że jedynie maszyniści niskiego wzrostu skarżyli się na różne dolegliwości. Najprawdopodobniej fotel maszynisty i urządzenia kontrolne zaprojektowano dla ludzi wysokich. Wykorzystując tę informację psychologowie i inżynierowie zaprojektowali nową, wygodną i udaną kabinę — i to zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet różnego wzrostu. Stworzono regulowany fotel z oparciem na stopy. Maszynista mógł kierować pociągiem zarówno w pozycji stojącej, jak i siedzącej; mógł również zmieniać wysokość fotela. Deska rozdzielcza lokomotywy została zmodyfikowana w taki sposób, by często używane urządzenia kontrolne znajdowały się blisko maszynisty. Poprawiono również łatwość odczytu wskazań szybkościomierza (por. rys. 13.2).

Zanim wybudowano prototyp lokomotywy, reprezentatywna próba 50 maszynistów testowała ją i wypełniała kwestionariusz porównujący przestrzeń pracy w starej i nowej kabinie. Większość maszynistów domagała się modyfikacji starej kabiny, chcąc uczynić swą pracę bezpieczniejszą, łatwiejszą i mniej męczącą.

w

Hyis. 13.2. Stara (z lewej) i zmodyfikowana (z prawej) kabina maszynisty

^ i Ad In Na podstawie G. Hedberg: The evaluation of the driver’s cab in the Rc5 engine. „Applied Ergonomie*” I *>B7, IH (I), w Iłt, '/

Dobre projekty zagospodarowania przestrzeni pracy operatora maszyny czy lo taśmy do produkcji części komputerowych, ekranu monitora dla wydawcy gazety, czy też kabiny maszynisty w lokomotywie - wymagaj a uwzględniania Irzęch reguł badań time-and-motion i badań psychologii inżynieryjnej.

1.    Wszystkie materiały, narzędzia i surowce potrzebne pracownikowi powinny hyć umieszczone w takim porządku, w jakim są używane. Dzięki temu ruchy pracownika charakteryzować będzie pewna ciągłość. Świadomość, że każda część czy narzędzie jest zawsze w tym samym miejscu, oszczędza czas i nerwy.

2.    Narzędzia powinny być ustawione w taki sposób, aby można było łatwo je chwytać i wykorzystać. Na przykład w pracy wymagającej częstego posługiwania się śrubokrętem należy go umieścić powyżej obszaru pracy na elastycznym, sprężynującym kablu. Jeśli będzie trzeba, pracownik bez kontroli wzroku sięgnie w górę po śrubokręt i przyciągnie go do siebie.

3.    Wszystkie części i narzędzia powinny znajdować się w dogodnym zasięgu (około 71 cm). Robotnicy męczą się, często zmieniając pozycję i sięgając po narzędzia znajdujące się poza obszarem pracy.

Dobre zagospodarowanie przestrzeni przedstawia rys. 13.3, na którym pokazano stanowisko pracy operatora radaru lub osoby monitorującej pracę elektrowni atomowej. Najczęściej operator siedzi przed konsolą świateł, urządzeń pomiarowych oraz przełączników. Praca polega na monitorowaniu i kontrolowaniu pracy złożonych urządzeń. Konsola jest zaprojektowana w taki sposób, by operator mógł widzieć i sięgać po wszystko to, co jest konieczne do dobrego wykonania pracy - bez opuszczania krzesła czy zmiany normalnej pozycji siedzącej.

Czasem trzeba zmienić dotychczasową przestrzeń pracy, by dostosować ją do szczególnych potrzeb pracownika. Wyobraźmy sobie kobietę w ciąży, która pracuje w pozycji stojącej. W późniejszych fazach ciąży powiększony brzucli zmusi kobietę do odsunięcia się od stołu czy blatu, lub też do odwracania się na boki. W ten sposób dochodzi do nadmiernego obciążenia mięśni pleców. We Francji ponad połowa z 875 kobiet w ciąży musiała często lub zawsze wykonywać swą pracę w pozycji stojącej. Okazało się, po przeprowadzeniu badań na 27 ciężarnych zatrudnionych przy taśmie produkcyjnej w Holandii, że w ostatnich

473