CCF20091108011

iw/Mijriu iuiiini |I i\« mii i«miyi II I-MII |M/YIM.HI 11 ll 111,11111 K.l wyUlCIitU/.K I <>/,ll«K/il |)l/.CII|ł /••••»

wycieraczek przedniej szyby, bulwo rozpoznawalne urządzenia kontrolne im zatłoczonej desce rozdzielczej eliminują błędy, które mogłyby pojawić się pm uruchomieniu nieodpowiedniego urządzenia.

Kod kształtów. Nadawanie gałkom w panelu kontroli wyraźnie różnych kształtów; w ten sposób można rozpoznawać urządzenie kontrolne samym dotykiem.

Innym sposobem ułatwiającym rozpoznawane urządzeń kontrolnych jr <i wykorzystanie kodu kształtów. W tym przypadku każdą gałkę konsoli lub panelu kontroli rozpoznaje się na podstawie jej kształtu. Kod kształtów ułatwia szybkie rozpoznawanie wzrokowe odpowiedniego urządzenia kontrolnego. W warunkm h słabego oświetlenia, lub obserwacji innego obszaru, urządzenie kontrolne mo/nu rozpoznać poprzez dotyk. Czasem kod kształtów symbolizuje funkcję. Psychologowi, inżynieryjni pomagali inżynierom amerykańskich sił powietrznych w kodowaniu kształtów gałek kontrolnych samolotu. Urządzenie kontroli podwozia wygląda juk podwozie samolotu, a dźwignia podwozia wygląda jak koło. Każde urządzcnlr kontrolne ma niepowtarzalny kształt i wygląd, a opanowanie funkcji kontrolny, h odbywa się bardzo szybko. Standaryzacja urządzeń kontrolnych we wszystka li samolotach zmniejszyła częstość błędów u pilotów.

Rozmieszczenie urządzeń kontrolnych, Kiedy już obierzemy rodzaj i kszlali urządzeń kontrolnych, trzeba podjąć decyzję o ich rozmieszczeniu na panelu kontroli. Ponadto psychologowie inżynieryjni interesują się związkiem pomiędzy funkcją urządzenia kontrolnego a sposobem przekazu informacji. W maszynach tego samego typu urządzenia kontrolne powinny być rozmieszczane konsekwentnie lub jednakowo. Na przykład, spodziewamy się, że pedał gazu w samochodzie będzie znajdował się na prawo od pedału hamulca, a kluczyk stacyjki znajdziemy po prawej stronie deski. Im większa standaryzacja występuje w rozmieszczeniu urządzeń kontrolnych, tym łatwiej i bezpieczniej operator wykonuje pracę nu różnych modelach tego samego systemu. Konkluzja wydaje się banalna, ale zaakceptowanie wyników badań psychologów inżynieryjnych trwało wiele lal, dopiero wówczas urządzenia kontrolne w samolotach przybrały pewną wystan daryzowaną formę. Podstawowa reguła jest często ignorowana, co widać w wielu urządzeniach codziennego użytku.

Przyjrzyjmy się kuchence gazowej lub elektrycznej. Na ogół posiada cztery palniki i cztery kurki - urządzenia kontrolne. Ale w przypadku kuchenek trudno mówić o spójności związku pomiędzy kontrolnymi kurkami a palnikami. Badania przeprowadzone nad 49 modelami kuchenek elektrycznych i gazowych pokazały sześć różnych typów związków pomiędzy kurkami i palnikami. Opisana niespójność nie jest wprawdzie tak groźna, jak brak standaryzacji w kabinie pilota, ale istnieje tu możliwość poparzenia się czy spowodowania jakiegoś wypadku. W przypadku kuchenki gazowej natychmiast po przekręceniu kurka otrzymujemy sprzężenie

rwmillt, UIV |U/< v* l\WViivn%>v «r>vn«* I    ______₍    ^

zimny - i stwierdzić, że został włączony.

Przy globalnym rynku dla produktów, kiedy towar wyprodukowany w jednym kraju można sprzedać gdzie indziej, istotna staje się wiedza o różnicach kulturowych, które mogą wpływać na sposób używania produktu. I tak mieszkańcy Tajwanu preferują inny związek pomiędzy palnikami a kurkami w kuchence, lllż mieszkańcy USA. Wybierają inne kurki do kontrolowania tych samych palników. Zdaniem badaczy wynika to stąd, że Tajwańczycy czytają pionowo I od strony prawej do lewej, podczas gdy w krajach anglosaskich ludzie czytają poziomo i od strony lewej do prawej. A zatem, niejako naturalnie, sposób korzystania z urządzeń kontrolnych różnił badanych z obu kultur (l lsu & Peng, 1993).

Urządzenia kontrolne, uruchamiane w sytuacjach awaryjnych, muszą być umieszczane w centrum pola widzenia i powinny być łatwo rozpoznawalni Operator - w razie potrzeby - powinien być w stanie szybko je uruchomić Urządzenia kontrolne tego typu powinny być zabezpieczone osłoną przed przypadkowym uruchomieniem. Kiedy informacje o stanie systemu są powiązane lunkcjonalnie z urządzeniami kontrolnymi, takimi jak np. tarcza, która zapala się po przekręceniu gałki, powinny znajdować się możliwie blisko siebie. Pożądane jest grupowanie informacji o stanie systemu z odpowiednimi urządzeniami kontrolnymi. Na przykład, w kabinie pilota wskaźniki i urządzenia kontrolne pracy silnika są zgrupowane razem. Kiedy ważny jest porządek wykonywania operacji, wskaźniki i urządzenia kontrolne można grupować sekwencyjnie.

Projektowanie urządzeń kontrolnych dla osób niepełnosprawnych. Do obowiązków inżynierów należy też troska o to, by urządzeniami kontrolnymi mogły sprawnie operować osoby niepełnosprawne. Informacje przekazywane drogą wzrokową na wyświetlaczach można przekazywać osobom niewidomym w alfabecie Braille’a lub w postaci bodźców słuchowych. Inne urządzenia kontrolne można tak zmodyfikować, by mogli się nimi posługiwać ludzie niezbyt silni czy niezdolni do wykonywania precyzyjnych ruchów.

Aby zbadać trudności w obsłudze zwykłych urządzeń codziennego użytku, nagrano na taśmę filmową zachowania 34 osób dorosłych w ich prywatnych mieszkaniach. Skoncentrowano się na 109 operacjach kontrolnych. Osoby badane cierpiały na artretyzm lub zanik mięśni; wszystkie miały kłopoty z posługiwaniem się obydwiema kończynami. Ich zadaniem była obsługa pralek automatycznych, radioodbiorników, kuchenek gazowych, budzików, zegarków, lodówek, młynków do kawy, telefonów oraz kuchennych i łazienkowych kranów. Okazało się, że podstawowym problemem dla osób niepełnosprawnych była siła potrzebna do wciśnięcia, odciągnięcia czy przekręcenia urządzenia kontrolnego. U osób cierpiących na artretyzm użyciu siły towarzyszył ból.

Autor tych badań sformułował kilka zaleceń, które mają ułatwić osobom niepełnosprawnym obsługę sprzętu (Kanis, 1993):

• Urządzenie kontrolne powinno być uruchamiane przy użyciu jak najmniejszej

siły.

4X7