CCF20091108014

przybierają postać symptomów emocjonalnych (Davidson & Cooper, 1987; Lam, Ong, Wong, Chow & Kleevens, 1987).

Kobiety nie pracujące zawodowo także doświadczają silnego stresu. Stres związany z życiem domowym, oraz role matki i żony, mogą prowadzić do przeciążenia pracą, niezadowolenia, poczucia braku kontroli i poszukiwania pracy poza domem. Wiele kobiet prowadzących dom przyznaje się do uczucia przygnębienia i uważa, że wykonywana przez nie praca jest trudniejsza niż praca kobiet otrzymujących wynagrodzenie.

Godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych

Zarówno mężczyźni, jak i kobiety skarżą się na trudności związane z godzeniem obowiązków rodzinnych i zawodowych, ale kobiety silniej odczuwają ten rodzaj trudności. Jest on niezależny od typu i warunków pracy i dotyczy coraz większej liczby osób na stanowiskach zarówno kierowniczych, jak i szeregowych. Obecnie 60% kobiet, które posiadają dzieci w wieku lat 6 lub młodsze, pracuje poza domem. Te kobiety w gruncie rzeczy pracują na dwóch pełnych etatach; jednym jest praca w biurze, sklepie czy fabryce, a drugim - praca w domu. Mężowie mogą im pomagać, ale główna odpowiedzialność za życie rodzinne spoczywa na kobietach. Z reguły to kobieta pozostaje w domu z chorym dzieckiem, lub też dostosowuje godziny swej pracy do potrzeb starszych rodziców potrzebujących pomocy.

Badania przeprowadzone w Szwecji na 1800 pracujących kobietach i mężczyznach potwierdziły większą odpowiedzialność kobiet za wychowalne i opiekę nad dziećmi. A zatem pracująca kobieta-matka jest silnie przeciążona obowiązkami; znacznie bardziej niż zatrudniony poza domem mężczyzna (o czym świadczy liczba godzin spędzanych w pracy oraz godzin przeznaczonych na prace i zajęcia domowe). W cytowanych badaniach kobiety, które opiekowały się trójką dzieci pracowały 90 godzin tygodniowo, a mężczyźni 70 godzin (Lundberg, 1996).

Badania przeprowadzone na dwóch dużych próbach amerykańskich rodziców (łącznie przebadano 1100 osób) nie pokazały żadnych różnic pomiędzy płciami w godzeniu obowiązków zawodowych i rodzinnych. U obu płci kłopoty w godzeniu tych obowiązków było znaczące i pozytywnie skorelowane z depresją, pogorszeniem stanu zdrowia oraz nadużywaniem alkoholu (Frone, Russell & Bames, 1996). Podobne wyniki przyniosły badania kwestionariuszowe, przeprowadzone na 84 matkach i 48 ojcach z rodzin, w których oboje rodzice pracowali zawodowo, a przynajmniej jedno dziecko mieszkało wraz z nimi. Nie wykryto żadnych istotnych różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami w miarach stresu zawodowego i rodzinnego (Schwartzberg & Dy tell, 1996).

Zarówno mężczyźni, jak i kobiety mają kłopoty z godzeniem obowiązków zawodowych i rodzinnych, co pokazały badania kwestionariuszowe przeprowadzone na ojcach i matkach wykonujących wolne zawody lub zatrudnionych w zarządzaniu, gdzie pozycja zawodowa małżonków była podobna. Jednak stres wydawał się być

435