CCF20091116012

12.4. Wykrywanie i pomiary liczbowe biologicznych czynników środowiska pracy

12.4.1. Ogólna charakterystyka stosowanych metod

Jeżeli istnieje podejrzenie, że objawy chorobowe występujące u pracownika lub u grupy pracowników są wywołane przez określony czynnik biologiczny, to jego zasadność należy potwierdzić dwoma sposobami.

Pierwszy z nich, bardzo istotny dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy załogi, polega na wykryciu danego czynnika w środowisku pracy i określeniu rozmiarów ekspozycji. Ze względu na to. że większość szkodliwych czynników biologicznych przenosi się drogą powietrzną, podstawowe znaczenie ma tu mikrobiologiczne badanie powietrza.

Drugi sposób polega na bezpośrednim wykryciu obecności czynnika biologicznego w organizmie chorego pracownika (przez badanie mikroskopowe lub izolację na pożywkę mikrobiologiczną) bądź pośrednim stwierdzeniu kontaktu z tym czynnikiem przez wykazanie dodatniej reakcji immunologicznej chorego na antygen danego czynnika. Sposób ten ma większe znaczenie z punktu widzenia diagnostyki medycznej, niemniej dla wydania orzeczenia o stwierdzeniu choroby zawodowej mają znaczenie zarówno wyniki badania chorego, jak i badania środowiska pracy.

12.4.2. Metody wykrywania czynników biologicznych w powietrzu środowiska pracy

Badania mikrobiologiczne powietrza można wykonywać:

-    metodami mikroskopowymi, polegającymi na pobraniu próby powietrza na szkiełko powleczone lepką substancją (np. mieszaniną żelatyny i gliceryny), policzeniu komórek bakterii i grzybów, a następnie określeniu na tej podstawie liczby wszystkich drobnoustrojów w 1 m³ powietrza;

-    metodami hodowlanymi, polegającymi na pobraniu próby powietrza na określoną pożywkę agarową (dobraną w zależności od rodzaju drobnoustrojów, które chcemy oznaczyć) i określeniu na tej podstawie liczby żywych i zdolnych do rozmnażania drobnoustrojów (a ściśle: jednostek tworzących kolonie, czyli CFU) w 1 m³ powietrza.

Dokładniejsze badania można przeprowadzić jedynie z zastosowaniem metod wołumetrycznych, polegających na pobraniu mikrobiologicznej próby powietrza o określonej objętości, najczęściej następującymi metodami:

-    zderzeniowymi, w których za pomocą pompy ssącej, przez wąską szczelinę lub dyszę, pobiera się próbę powietrza na płytkę agarową:

-    elektrostatycznymi, opartymi na podobnej zasadzie, z tym że do przyciągania cząstek na płytkę wykorzystuje się dodatkowo prąd elektryczny;

-    filtracyjnymi, w których posiewu dokonuje się dwustopniowo: w pierwszym etapie pobiera się próbę powietrza do płynu w płuczce lub na filtr, a w drugim etapie posiewa się płyn lub ekstrakt z filtru na pożywkę agarową i po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie.

Metody te mają zarówno zalety, jak i wady. W tej sytuacji słuszne są - jak się wydaje - zalecenia Amerykańskiej Konferencji Higienistów Przemysłowych