CCF20101206033

Zbiorniki naturalne jak i sztuczne można podzielić na: rozległe i płytkie oraz małe i głębokie. Sztuczne natomiast na śródpolne i wąwozowe.

Rozróżnienie to warunkuje przyjęcie dla nich rodzaju zabudowy biologicznej i warunków eksploatacji.

Wszelkie rodzaje i typy zbiorników, w zależności od objętości wód drenarskich do nich spływających, można ocenić jako spełnione lub nie spełnione.

Spełnione to takie, których pojemności równoważą się lub będą większe od objętości wód drenarskich wynikających ze średnich wieloletnich warunków odpływowych ich zlewni. Nie spełnione będą wówczas gdy ich pojemności będą zdecydowanie mniejsze od dopływów i część wód będzie odpływała poza zlewnię.

Podstawowe parametry eksploatacyjne zbiorników to ich napełnienie: maksymalne, normalne i minimalne.

Rzędna napełnienia maksymalnego jest uzależniona lub warunkowana poziomem posadowienia wylotów drenarskich czyli taka, która nie powodowałaby ich podtapiania. W praktyce oznacza to, iż tereny drenowane będą się znajdowały o jeden metr wyżej od rzędnej piętrzenia maksymalnego, a obszar znajdujący się niżej i przyległy do lustra wody w zbiorniku będzie stanowił otoczenie zbiornika. W zależności od jego wielkości i spadków może on być przeznaczony na użytek zielony lub teren otuliny ekologicznej. W obu przypadkach jego funkcja ochronna będzie polegać na zatrzymywaniu cząstek gleby i składników chemicznych unoszonych przez wodę przy spływach powierzchniowych, którą to rolę spełniają trawy lub inne rośliny tam rosnące.

Napełnienie normalne. W przypadku gdy otoczenie zbiornika będzie użytkowane jako łąka lub pastwisko, powinno ono odpowiadać utrzymywaniu optymalnego poziomu wody gruntowej dla właściwego wzrostu i rozwoju traw. Gdy skarpy zbiornika są strome, jak np. w zamkniętym wąwozie, i one stanowią obszar otoczenia, napełnienie normalne będzie odpowiadało napełnieniu maksymalnemu.

Konieczność utrzymywania w zbiorniku napełnienia minimalnego, czyli niedopuszczenie do całkowitego jego opróżnienia, wynika z uwarunkowań biologicznych i nie powinno być mniejsze niż 0,5 m w najgłębszym miejscu. Dla spełnienia tego warunku konieczne jest takie uszczelnienie dna aby straty wody na parowanie i przesiąki gruntowe nie były większe niż wynika to z warunków meteorologicznych i okresów braku dopływu wód drenarskich.

6.3. Objętości wód drenarskich, straty na parowanie i przesiąki gruntowe

Odpływy wody z sieci drenarskich występują w okresie zimowo-wiosennym, gdy opady przewyższają parowanie. Ze względu jednak na zróżnicowanie wysokości opadów w poszczególnych latach, wielkości odpływów drenarskich też nie są jednakowe. Najlepszym sposobem poznania wielkości i dynamiki odpływów drenarskich, w regionach lub na konkretnych obiektach są ich stałe, wieloletnie pomiary. Z uwagi na to, iż nie prowadzi się takiego monitoringu dla oceny sumarycznej wielkości odpływów drenarskich należy posłużyć się danymi opadowymi. Zalecenie w tym względzie można znaleźć w „Wytycznych drenowania gruntów ornych” (1988) podane przez Kosturkiewicza i Szafrańskiego, że średni odpływ ze zlewni drenarskiej kształtuje się na poziomie połowy średniej z wielolecia sumy opadów z hydrologicznego półrocza zimowego (XI-IV).

W półroczu letnim (V-X) parowanie przewyższa opady więc odpływy drenarskie przeważnie nie występują, chyba że nastąpią anomalie pogodowe, ale wówczas odpływy drenarskie są naogół śladowe. W tym półroczu, przy braku dopływu wody i na skutek parowania, obniżają się poziomy w zbiornikach. Wielkości tych strat można oszacować przyjmując średnie wielkości parowania z wolnej powierzchni wody dla poszczególnych miesięcy z roczników lub atlasów (Rys. 6 4.-6.9.) i odejmując od nich średnie opady. Otrzymane wielkości zilustrują obniżenie się lustra wody w zbiorniku związane z parowaniem.

Wielkości strat na przesiąki gruntowe q będą zależały od wyczerpywania zasobów wód gruntowych w otoczeniu zbiornika na parowanie e, wielkości filtracji w dnie zbiornika k i jego napełnienia w odniesieniu do podłoża nieprzepuszczalnego (Ostromęcki, 1969):

(li)

(12)

m

q=el

e

gdzie:

q - przesiąki gruntowe na lmb brzegu zbiornika [m²/d], e - średnia intensywność rozchodów na parowanie z powierzchni wody gruntowej [m/d], (w przybliżeniu można przyjąć wartość dobowego parowania z wolnej powierzchni wody),

1 - zasięg krzywej deprasji [m], jak na rys. 6.1

67