B

DANE TECHNICZNE
Długość	- 26,30 m
Długość na linii wodnej	- 19,96 m
Szerokość	- 8,05 m
Zanurzenie	- 3,00 m
Powierzchnia żagla	- 182,00 m^2
Wyporność	- 220,00 t
Ładowność	- 80 łasztów (1 łaszt ca. 2000 kg)

2

MAŁY MODELARZ

Najczęściej spotykanym średniowiecznym statkiem była koga. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z IX wieku. U schyłku XIII wieku kogę coraz częściej zastępuje holk, ale jeszcze w XV wieku należała do typowych statków Hansy. Budowano je między innymi w Gdańsku i Elblągu.

Koga elbląska zrekonstruowana została na podstawie pieczęci miasta Elbląga z 1350 roku. Pieczęć ta publikowana jest w większości opracowań dotyczących historii budownictwa okrętowego, ze względu na wysokie walory artystyczno-kompozycyjne jej wizerunku jak i na harmonijną sylwetkę samej kogi.

Wielokrotnie próbowano ją rekonstruować. Wiele prób w większym lub mniejszym stopniu zdezaktualizowała się z chwilą opublikowania badań nad znalezioną w roku 1962 kogą bre-meńską datowaną na rok 1380-1382. Znaleziono wiele podobieństw, począwszy od daty budowy obu jednostek. po szczegóły elementów konstrukcyjnych.

Koga była silnym, ciężkim jedno-masztowym stosunkowo krótkim statkiem towarowym. Kadłub budowany był metodą zakładkową. Poszczególne deski poszycia (tzw. „pianki”) zachodziły na siebie. Wyjątek stanowiły trzy pierwsze licząc od stępki, układane na styk. Koga wyposażona byta w ster zawiasowy odchylany za pomocą poziomo osadzonego drążka (rumpla). W ramach wzmocnienia kadłuba poza jego obręb wystawały belki zakończone opływowymi nakładkami zabezpieczającymi przed ich uszkodzeniem. Wczesne kogi nie posiadały kaszteli służących do celów obserwacyjnych i bojowych. Pojawiają się one pod koniec XIII wieku. Deski pokładu układano poprzecznie w stosunku do osi statku. Można je było wyjmować, dzięki czemu uzyskiwano łatwy dostęp do znajdujących się pod pokładem ładowni.

OPIS

WYKONANIA

MODELU

Do wykonania modelu potrzebne będą: nożyczki, nóż do papieru, linijka (najlepiej metalowa), klej do papieru, wykałaczki, szpilki, drut 0,5 mm, farby (akwarele bądź modelarskie), karton o grubości 0,8 mm, nici bawełniane 0,2, 0,4 i 0,6 mm. Elementy należy wycinać starannie po zewnętrznej stronie linii, miejsca oznaczone symbolem należy wyciąć. Poszczególne części najlepiej wycinać w miarę klejenia, gdyż pozwala to na uniknięcie pomyłek. Linie zagięć należy lekko naciąć końcem noża prowadzonego przy linijce.

W1-W17, PI-PIII. Szkielet kadłuba. Elementy naklejamy na tekturę i uważnie wycinamy. Następnie montujemy i sklejamy uważając, by całość zachowała symetrię osiową (rys. 1).

1-4. Pokłady. Części 1 i 2 naklejamy na brystol 0,4 mm, wycinamy i przyklejamy w odpowiednich miejscach do szkieletu (rys. 1). Elementy 3 i 4 naklejamy w oznaczonych miejscach na części nr 1.

5-16. Poszycie kadłuba Ta część modelu może przysporzyć mniej doświadczonym modelarzom najwięcej problemów ze względu na nietypową technikę jej wykonania. Uważne i staranne wykonanie zaważy w dużym stopniu na końcowym wyglądzie modelu. Części oznaczone literą „L” stanowią poszycie lewej burty, „P" poszycie prawej. Pierwsze trzy klepki poszycia, tj. 5-7, układamy na tzw. „styk”, kolejne na tzw. „zakładkę" (rys. 2). Dla zachowania symetrii zaleca się układanie jednocześnie prawej i lewej strony. Układanie każdej klepki rozpoczynamy zawsze od rufy, przymierzając ją najpierw na „sucho", zgodnie z przebiegiem oznaczonym na wręgach. Układając poszycie należy zwrócić także uwagę, aby imitacje gwoździ układały się w jednej linii. Jeszcze raz sprawdzamy czy klepka układa się we właściwy sposób, a następnie przyklejamy ją po kolei do każdego wręgu. Każdą klepkę kładzioną na „zakładkę” dodatkowo przyklejamy do poprzednio ułożonej. Dwie ostatnie klepki (15 i 16) przyklejamy jedynie do poprzednio ułożonej, gdyż stanowią one jednocześnie burty.

17-19. Stępka ze stewami. Elementy „A” naklejamy na karton, po wycięciu doklejamy części „B". Całość po dopasowaniu sklejamy, a następnie mocujemy do szkieletu i oklejamy krawędzie elementami „C".

P1-P3. Podstawka. Części naklejamy na karton, po wycięciu sklejamy parami i składamy w całość.

Opracowanie: LECH ZUZAŃSKI

J 'J tjllj 20-24. Wystające części wręg. Po

wycięciu i uformowaniu przyklejamy za pomocą pincety w oznaczonych miejscach na pokładzie i burtach 25. Listwa wzmacniająca nadbur-

cie. Części wycinamy i przyklejamy w oznaczonych miejscach na wystających elementach wręg.

26-36. Kasztel rufowy. Pokłady 26 A i B naklejamy na brystol. Części 27 A, B sklejamy ze sobą i oklejamy część nr 26 A. Elementy 28-30 sklejamy parami, w oznaczonych miejscach przyklejamy części „C”, „D". „E", „F” i doklejamy do pokładu 26 B. Następnie składamy kasztel w całość sklejając ze sobą pokłady. Części 31-33 sklejamy w prostopadłościany i doklejamy do elementu 26 A. Tak wykonany kasztel przyklejamy do pokładu nr 2. Kasztel „obudowujemy” za pomocą części 35 oraz

36    (rys. 3).

37-42. Kasztel dziobowy Pokłady

37    A i B sklejamy ze sobą, następnie doklejamy uprzednio przygotowane blanki (38-40). Całość oklejamy, częścią 41. Do dolnego pokładu przyklejamy element 42 i mocujemy kasztel w oznaczonym miejscu na stewie dziobowej. Część 42 A naklejamy na karton, sklejamy z 42 B i doklejamy do kasztelu i stewy.

43. Element formujemy w prostopadłościan i wklejamy w otwory w nad-burciu (rys. 6).

44-47. Urządzenie sterowe Do jego wykonania potrzebne będą 4 szpilki. Część nr 44 A naklejamy na karton, po wycięciu łączymy z 44 B. Części 45 i 46 zawijamy wokół szpilek (rys. 5) i przyklejamy w oznaczonym miejscu na płetwie sterowej. Okucie (47) przyklejamy do płetwy. Całość mocujemy do stewy rufowej. 48-50. Drabinki. Elementy 49 i 50 sklejamy parami, części 48 zwijamy w rulon i przyklejamy do części 49 i 50. Dłuższą drabinkę mocujemy do kasztelu dziobowego, krótszą do luku w kasztelu rufowym, zgodnie z rysunkiem nr 6.

51-53. Pachoł kotwiczny. Sklejamy wg rysunku nr 4.

54-56. Kotkownica Części 54 i 55 po uformowaniu sklejamy ze sobą tak, by utworzyć podstawę kolkowni-cy. W części 56 wyknujemy otwory, sklejamy i umieszczamy w podstawie. W otwory wklejamy kawałki wykałaczek (szablon S1).

57-58. Kabestan. Części 57 A wycinamy. robimy w oznaczonych miejscach otwory i oklejamy wokół części 57 B. Części 57 C i D formujemy w walec i przyklejamy do części 57 A. Elementy 58 naklejamy na brystol, sklejamy parami. W otwory wklejamy część 57. W otwory w części 57 A wklejamy kawałki wykałaczek pomalowane na czarno (szablon S2).