CCF20101219022

0    porównywalnej odporności rozwiązało ten problem do czasu upowszechnienia się żelaza w IV w. p.n.e.²⁸

Pancerz torsowy wśród hoplitów występował sporadycznie. Nosili go głównie dowódcy wysokiego szczebla i znaczne osobistości, a że zaliczany był do wyszukanych wzorów, stanowił najprawdopodobniej rodzaj nagrody lub odznaczenia przyznawanego najmężniejszym.²⁹ Szczególna forma i prestiż, jaki wiązał się z jego posiadaniem, uczynił go ponadczasowym, pozwalając trwać w epoce hellenistycznej, w kręgu kultury łacińskiej, a następnie bizantyjskiej. Jego tryumfalny powrót nastąpił w okresie renesansu, w postaci słynnej zbroi „alla romana" Karola V, wykonanej w 1546 r. przez Bartolomea Campi z Pesaro według wzorów antycznych.³⁰

Pancerz płócienny (linothorax)

Zdecydowanie najpopularniejszym rodzaj em pancerza greckiego był płócienny noszący nazwę linothomx. Jego powstanie

1    pierwszeństwo w użytkowaniu Isokra-tes (5.51) przypisuje Argos, uważając ten właśnie typ za charakterystyczny dla argiwskiego ekwipunku. Być może ma to związek z tradycją przypisującą tyranowi Argos Fejdonowi wystawienie pierwszej falangi do boju w VII w. p.n.e.³¹ Bez większego ryzyka można stwierdzić, że zbroja ta wykonana była z białego lnu, bowiem kolor ten występował na tarczach [leu-kaspides) Argiwów. Pauzaniasz (1.21.7) miał wyrobione zdanie co do ich wartości.

Twierdził, iż są mało użyteczne w boju, a bardziej przydatne na polowania.

Praktyka sporządzania pancerzy z materiałów organicznych miała w świecie śródziemnomorskim długą historię. Odwołując się do epoki mykeńskiej, obserwujemy równoległy rozwój opancerzenia metalowego i płóciennego. Już w tamtym okresie powstają egzemplarze tkane z grubego sznurka, pikowane lub tworzone z wielu cieńszych warstw. Nasilenie ich produkcji ma miejsce w latach 1100-800 p.n.e. w związku z niedostatkiem brązu wywołanym przerwaniem szlaków handlowych przez wojownicze Ludy Morza.³²

Istotny wpływ na upowszechnienie pancerzy płóciennych mogła mieć tradycja służby najemnej Greków w Egipcie, sięgająca korzeniami epoki mykeńskiej. Gamber dowodzi, że krój i materiał do ich produkcji zapożyczono z Egiptu okresu Nowego Państwa, odwzorowując uzbrojenie ochronne Szardanów służących Ramzesowi III. Pewne jest, że metalowe opancerzenie w gorącym klimacie nie mogło być stosowane. Pozostaje więc płócienne - przewiewne i najlepiej białe, by odbijało słoneczne promienie. Najstarszym literackim dowodem na istnienie tych zbroi jest opis zbrojowni czy może wnętrza świątyni pióra Alkajosa (357). Czytamy w nim: „na posadzce nowe z lnu pancerze pośród tarcz wklęsłych się ścielą" (tłum. J. Danielewicz). Zważywszy na okres twórczości poety przypadający na przełom VII-VI w., mamy świadectwo niejako z pierwszej ręki potwierdzające tezę, że od VI w. płócienne pancerze skutecznie rywalizują z płytowymi.³³ Ich podstawową zaletą była niska waga (3-3,5 kg wobec

26