skanowanie0050 2

atumHiiM/wanyuił w przypaciKu zaaan prostych, odwrotnie natomiast się d/jcjo, gdy problem do rozwiązania jest skomplikowany. Wnio--•ick z tego, że efektywność struktury scentralizowanej jest wyższa przy zadaniach prostych, a zdecentralizowanej — przy problemach złożonych. Zgodnie z tą koncepcją wszystkie czynniki, które wzmagają poczucie niezależności u członków grupy, zwiększają ich satysfakcję z uczestnictwa w grupie. Natomiast wszystkie czynniki, które zwiększają poziom nasycenia informacyjnego (co łatwo prowadzi do przekroczenia poziomu optymalnego), obniżają efektywność działania członków grupy.

Nie bez powodu poświęcono tu wiele miejsca strukturom komunikacyjnym. Szereg badań pokazuje, że uzasadniony jest wniosek, iż struktury grupowe mają tendencję do pokrywania się (por. Mika, 1981). Oznacza to, że pozycja zajmowana np. w jednej strukturze komunikacyjnej odpowiada takiej samej pozycji w innej strukturze, przykładowo — w strukturze władzy. Jak stwierdzono wcześniej, procesy komunikowania się są nierozłącznie związane z interakcją. Jeśli więc przyjąć, że słuszny jest wniosek dotyczący pokrywania się struktur, to można uznać, iż struktury komunikacyjne wywierają bardzo istotny wpływ na przebieg pozostałych procesów w grupie, których podstawą jest interakcja. Dlatego między innymi tak ważne znaczenie mają procesy komunikacji.

Wyniki badań wskazują, że istnieje zależność między liczbą komunikatów otrzymywanych przez jednostkę, liczbą komunikatów przez nią inicjowanych oraz zawartością komunikatów, które osoba ta inicjuje i które otrzymuje. To, jak się ukształtują reakcje poszczególnych czynników w ramach tej zależności, prowadza m.in. do tego, że jednostka uzyskuje w grupie określoną pozycję, zarówno w strukturze komunik akcyjnej, jak i w innych, związanych z nią strukturach. To z kolei, poprzez system ról przypisanych danej pozycji, prowadzi do określonych zachowań wobec innych członków grupy. Bardzo wyraźna staje się w tym momencie relacja między właściwościami poszczególnych jednostek a interakcją, poprzez którą zaczynają się one sytuować w strukturach grupy, oraz interakcjami, jakie przez nie zostają podejmowane z takiej właśnie pozycji. Wszelkie pośredniczące lub towarzyszące procesy mają tu w każdym przypadku podstawę w postaci interakcji opierającej się na wymianie informacji. Zagadnienia te zostaną przedstawione obszerniej przy omawianiu form komunikowania się, zwłaszcza komunikacji niewerbalnej.

6.1.3. Struktura grupy

Częściej aniżeli terminu „struktura grupy” używa się terminu „struktury grupowe”. Stosowana wówczas liczba mnoga ma podkreślać fakt, że w obrębie małej grupy funkcjonuje jednocześnie szereg różnych struktur. Jedną z nich jest omawiana wcześniej struktura komunikacyjna. Najczęściej wyróżnia się m.in. struktury władzy, strukturę prestiżu, strukturę socjometryczną, a w grupach formalnych również strukturę zarobków itp. Jak więc widać, owo rozróżnienie między strukturami jest dokonywane poprzez formułowanie różnorodnych kryteriów, wskazujących na rozmaite wymiary, które mogą być ważne dla scharakteryzowania grupy. Natomiast użyta w tym przypadku liczba pojedyncza ma zaakcentować pewne wspólne dla struktur właściwości, przejawiające się niezależnie od przyjętego kryterium różnicującego.

Te wspólne czynniki są przez różnych autorów obdarzane różnymi nazwami, kryjącymi jednak na ogól to samo znaczenie, jakie jest im przypisywane. Najczęściej używane są takie terminy, jak: pozycje, relacje, status, rola, podgrupa itp.

Należy na wstępie podkreślić, że to, co określamy mianem struktury grupy, nie odnosi się do członków grupy. Elementami struktur grupowych są pozycje, które mogą zajmować poszczególni członkowie. Błędem jest jednak utożsamianie pozycji w strukturze z członkiem grupy, który tę pozycję zajmuje. Według Cartwrighta i Zandera (1960, s. 643), każda pozycja w grupie jest: a) zbiorem funkcji, które łatwo mogą być przez tę jednostkę realizowane; b) ma jednoznacznie określoną zależność (odpowiedzialność) wobec innych pozycji; c) ma określony stopień władzy nad innymi pozycjami; d) ma jednoznacznie określone relacje komunikacyjne z innymi pozycjami. Charakterystyka dokonana przez tych dwóch autorów wskazuje, iż jakąś pozycję wyznacza przede wszystkim system zależności i związków z innymi pozycjami danej struktury. Owe wzajemne zależności powodują, że ujmowane jako całość przestają one być prostą sumą pozycji, a stają się nowym jakościowo tworem. Z kolei funkcje związane z daną pozycją są definiowane przez relacje ustanowione między poszczególnymi pozycjami. Inaczej mówiąc, zawartość pozycji jest konsekwencją procesów interakcji w grupie. Z drugiej natomiast strony, powstająca struktura wywiera istotny wpływ na przebieg tych procesów w grupie. Jest to zgodne z twierdzeniem J. Piageta (1972), że struktury są systemami przekształceń, a nie elementem statycznym. Systemy takie wywierają wpływ nie tylko na funkcjonowanie grupy jako całości, lecz także na funkcjonowanie poszczególnych jej członków. Dzieje się tak dlatego, że członek grupy, który zajmie jakąś pozycję, zostaje w tym samym momencie powiązany siecią zależności z innymi członkami tej grupy, którzy zajmują pozostałe pozycje w danej strukturze. W konsekwencji, jego zachowania są w dużej mierze wyznaczane zachowaniami partnerów. Aby więc struktura mogła spełniać swoje funkcje, konieczna jest — i jest to podstawowa zasada struktur — interakcja między członkami grupy. Efektem tej interakcji może być również np. zmiana pozycji w obrębie struktury. Oznacza to, że w obrębie tej samej struktury i w tej samej grupie poszczególne pozycje mogą być zależnie od aktualnego stanu interakcji — zajmowane raz przez jednych, a drugi raz przez innych członków grupy.

Każda z tych pozycji nie tylko wyznacza określony sposób funkcjo-