CCF20110112005

WSPÓŁCZESNOŚĆ

funkcjonowania, co pozwoli na ujawnienie przebiegu procesu konstytugi świata. Ja transcendentalne jawi się jako „idealny obserwator", widzący siebie i świat.

Autor Medytacji kartezjańskich zdawał sobie sprawę z trudności wypowiadania „Ja" i jego konotacji z „Ty", ale jednocześnie wskazywał, że trudno o bardziej adekwatne określenie. Wypowiadając „Ja", wypowiadamy pewną „tożsamość", a dla Husserla bez istnienia tożsamości niemożliwe jest funkcjonowanie rozumu i istnienie sensu. Podkreślał on konieczność tożsamości podmiotu świadomości z sobą samym, a tym samym tożsamość w czasie „Ja transcendentalnego". Możliwość sensu wymaga właśnie owej tożsamości w czasie, bez niej człowiek skazany byłby na stalą zmienność, czyli bezsens.

Kryzys europejskiego człowieczeństwa

Na pytanie, jakie jest największe niebezpieczeństwo człowieczeństwa, Husserl odpowiada krótko: znużenie. Co było kiedyś celem człowieka? Według Husserla fundamentem powstania europejskiej filozofii było poszukiwanie prawdy. Wgląd teoretyczny -uniwersalny naukowy rozum" pozwalał światu europejskiemu na wznoszenie się iv świat samoodpowiedzialności. Człowieka od czasów greckich w Europie pochłaniała pasja „poznawania i rozważania świata", ta pasja ma głęboko teoretyczny aspekt. Poszukiwana była, jak pisał Husserl, czysta wiedza, bez praktycznych planów. Jednak uniwersalne nastawienie krytyczne wpływało również na rozwój społeczeństw, a więc miało znaczenie kulturowe. Nauka stała się wspólnym dobrem narodów, była więc przekroczeniem granic etnicznych i tworzeniem „ducha europejskiego".

Zwracając uwagę na historię idei człowieczeństwa europejskiego, na jego perypetie w „świecie ducha" (problem Europy to dla Husserla zagadnienie czysto humanistyczne, problem historii ducha), zwrócił uwagę, że pod wpływem różnych krytyk rozumu człowiek zwątpił w sensowność poszukiwań, stanął bezbronny wobec własnych instynktów. Gdzie więc Husserl dostrzegał źródło kryzysu europejskiego, gdzie upatrywał przyczyn upadku Europy? Te korzenie kryzysu widział w „zbłąkanym racjonalizmie", by użyć jego sformułowania. Kiedy twórca fenomenologii pisał o racjonalizmie, miał na uwadze jego wymiar uniwersalny, bez specjalizacyjnych oodzialów i jednostronności (żadna pojedyncza prawda, według niego, nie powinna być .wyizolowana i zabsolutyzowana").

Kryzys europejskiego człowieczeństwa związany jest więc z kryzysem „naukowego rozumu", z jego uwikłaniami w „naturalizm" i „obiektywizm". Czy dla autora Dociekań logicznych była nadzieja? Tak, wzywał on w swoim wykładzie, by walczyć z „niebezpieczeństwem nad niebezpieczeństwami", ze znużeniem.

Źródła

Fenomenologia Husserla należy do najbardziej oryginalnych osiągnięć myśli filozoficznej. Bez wątpienia wpływ na początki jego myślenia miały wykłady Franza Brentano