CCF20111005020

ZBIÓR PRAW Z ESZNUNNY

(ok. 1767-1738 r. p.n.e.?)

I. Historia odkrycia zbioru

W 1945 r.¹ w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych przez Departament Zabytków Starożytnych rządu Iraku w Tell Abu Harmal (południowe peryferie Bagdadu)² na dawnym terytorium miasta-pań-stwa Esznunny³ , znaleziono mi in. tabliczką glinianą, na której znajdował sią akkadyjski tekst klinowy, bardzo uszkodzony. Tablicz ką tą, oznaczoną sygnaturą IM 51059 (a nazywaną później tabliczką A), wcielono do zbiorów muzeum w Bagdadzie. Jednym z rezultatów dalszych poszukiwań w Tell Abu Harmal było odkrycie w 1947 r. odłamka większej tabliczki glinianej, zawierającego stosunkowo dobrze zachowany akkadyjski tekst klinowy. Kierownik prac wykopaliskowych, Sayyad Taha Baqir, ustalił, iż jest to jakiś zbiór przepisów prawnych. Również i tą tabliczką'(oznaczoną sygnaturą IM 52614, a nazywaną później tabliczką B) włączono do zbiorów muzeum bagdadzkiego. W 1948 r. w czasie swej wizyty w tym muzeum, wybitny asyriolog amerykański A. G o e t z e spostrzegł, że tabliczka A zawiera fragmenty identyczne z fragmentami na tabliczce B oraz wyraził przypuszczenie, że są to kopie prawdopodobnie jednego i tego samego tekstu^ . Opierając sią na tym spostrze żeniu, Goetze zdołał odcyfrować i przełożyć na język angielski tekst tabliczek A i B oraz skonstatował, że zawierają one przepisy prawne, które obowiązywały w Esznunnie.

Tabliczka A ma wymiary 10,5 x 20 cm. i jest zachowana prawie w całości^{4 5} , Watomiast tekst na niej zachował się w bardzo złym stanie. U dołu zostawione jest wolne miejsce. Tabliczka B, o wymiarach 12 x 11,5 cm, stanowi dolną część większej tabliczki.

Jeśli pominąć różnice o,charakterze ortograficznym, podzielony po obu stronach na dwie kolumny tekst na tabl. A i B jest w zasadzie prawie identyczny⁶ . Tekst na tabl. B jest na ogół lepiej zredagowany i wydaje się być później napisany, niż tekst na tabl. A^{7 8} . Omawiany zbiór zawiera 61 względnie 62 przepisy prawne® poprzedzone na tabl. A siedmiowierszowym wstępem w języku sumeryjskim. Ten wstęp, jak się wydaje, miał na celu tylko datowanie kopii. Poszczególne przepisy prawne nie są od siebie oddzielone graficznie i często początek ich znajduje się w środku wiersza; wydaje się to potwierdzać przypuszczenie, że teksty A i B są tekstami szkolnymi⁹ .

II. Próba zidentyfikowania prawodawcy oraz ustalenie daty i cha—

rakteru zbioru

Goetze dokonał próby rekonstrukcji bardzo uszkodzonej wstępnej części tekstu na tabl. A i wysunął hipotezę, że występuje tam imię Bilalamy, władcy Esznunny, którego panowanie przypada na ten

1

Zob. J.Klima, Archiv. Orientalni (cyt. dalej jako AOr) XIX, 1-2, s. 40; V.Korośec, Iura V, s. 567 i Keilschriftrecht, Hand-buch der Orientalistik, 1. Abt, Erganzungsband III (cyt. dalej jako HO 1/III) s. 85.

2

Zob. Sayad Taha Baqir, Sumer II, s. 2; IV, s. 52 i nast.;

A.Goetze, Sumer IV, s. 63 i nast.; Svend Aage Pallis, The Anti-qulty of Iraq, s. 351; J.Klima, AOr XVI, 3—4, s. 326 i nast.;

XIX, 1-2, s. 39 i nast.

3

Zob. G.R.Driver i J.C.Miles, The Babylonian Laws I, s. 6 i nast.; S.A. Pallis, op.cit., s. 485, 510-514, 640; A.Goetze,

The Laws of Eshnunna w Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament (cyt. dalej ANET), wyd. J.B.Pritchard, s. 161, uw. 1; H.Schmókel, Geschichte der alten Vorderasien, Handbuch der Orientalistik II, 3 Abschn. (cyt. dalej jako HO II/3) s. 80 i nast.

4

^ł Zob. J.Miles i O.Gurney, AOr XVII, 2, s. 174; J.Klima, AOr XIX, 1-2, s. A0.

5

   Zob. S. Taha Baąir, loc. cit.; A. Goetze, The Laws of Eshnunna, Annual of the American Schools of Oriental Research (cyt. dalej jako AASOR)XXXI, s. 1-16; J.Klima, AOr XVI, 3-4, s. 326 i nast.; E.Szlechter, Les lois d’ Eśnunna,•s. 5 i nast.

6

   Górne części kol. III i IV tabl. A i kol. I i II tabl. B są odłamane.

7

Zob. E.Szlechter, op.cit., s. 10-12.

8

   A. Goetze w A1\TET wyodrębnia w zbiorze esznuńskim 61 artykułów + art. 18^a (art. 60 i 61 - nieczytelne), E.Szlechter (op.cit.) -— 60 artykułów + art. 18^a . W. v. Soden w AOr XVII, 2 s. 368 i

w Bibliotheca Orientalis (cyt. dalej jako BiOr)XIII, 1-2, s. 32 i nast. krytykuje podział wprowadzony przez Goetzego i sądzi, że np. art. 4 i 5, 27 i 28, 34 i 35, 54 i 55, 56 i 57 powstały wskutek rozbicia poszczególnych przepisów zbioru na dwie części. Zob. także J.Klima, AOr XV, 3'~4, s. 327 i V.Korosec, HO 1/III, s. 85 i nast.

9

   Zob. J.Klima, AOr XVI, 3-4, s. 327, uw. 3 i BiOr XIV, 3-4, s, 168.