CCF20111121002

Budżet kosztów w strukturze budżetów przedsiębiorstwa

uwagę. Jego jakość decyduje bowiem o jakości i przydatności całego budżetu głównego.

Następny w kolejności jest opracowywany budżet produkcji jako logiczna konsekwencja założonych parametrów sprzedaży. To jej wielkość decyduje o koniecznych rozmiarach produkcji, skorygowanych o wielkość zapasu produktów na początek i na koniec rozpatrywanego okresu. W przedsiębiorstwie handlowym, z uwagi na jego specyfikę, opracowuje się budżet zakupów towarów handlowych, zazwyczaj dla każdej pozycji magazynowej odrębnie.

Z budżetu produkcji wynika zapotrzebowanie na czynniki produkcji zużywane w jej trakcie, a w szczególności na materiały bezpośrednie, robociznę bezpośrednią oraz inne zasoby, których zużycie rozliczane jest na produkcję w sposób pośredni. Rozmiary działalności decydują też o ustaleniach zawartych w budżecie kosztów ogólnych, dotyczących sprzedaży i administracji.

Budżet sprzedaży, budżety kosztowe (kosztów bezpośrednich, pośrednich wytworzenia i ogólnych) wraz z budżetem inwestycyjnym są podstawą budżetu pieniężnego i sprawozdań pro forma (rachunek wyników, bilans, cash-flow), które stanowią przełożenie preliminarzy budżetowych na konkretne pozycje sprawozdań finansowych.

3. Budżet kosztów a budżet główny

Poprzednio zasygnalizowano, iż budżet sprzedaży poprzez budżet produkcji wyznacza zapotrzebowanie na czynniki produkcji oraz inne zasoby, niezbędne dla jego realizacji, czyli determinuje poziom kosztów. Najważniejsze z tych czynników, tj. materiały bezpośrednie i robocizna bezpośrednia, są ujęte w budżetach szczegółowych.

Budżet materiałów bezpośrednich, ściśle związany z uprzednio określoną wielkością produkcji, określa zapotrzebowanie na materiały bezpośrednio zużywane w procesie produkcji. Zasadniczo powinien być częścią planowania zapotrzebowania na materiały, służącego jako narzędzie zarządzania operatywnego w przedsiębiorstwie. Wykorzystując znajomość zaplanowanej wielkości produkcji oraz struktury poszczególnych wyrobów (określającej ilość i rodzaj części składowych danego wyrobu) i normatywów zużycia materiałów ustala się zapotrzebowanie na materiały, oczywiście z uwzględnieniem stanu ich zapasu początkowego i końcowego. Zapotrzebowanie na materiały, niezbędne do zrealizowania założonej produkcji, jest wyliczane dla każdej pozycji materiałowej oddzielnie i wyrażane w jednostkach naturalnych, a następnie wartościowo, drogą przemnożenia kosztu jednostkowego przez wielkość zapotrzebowania. W tym miejscu należy wspomnieć o korzyściach wynikających z użycia do tego celu komputerów. Z uwagi na złożoność wyrobów, ich ilość i różnorodność, przeprowadzenie niezbędnych obliczeń bez wykorzystania nowoczesnej techniki wydaje się prawie niemożliwe.

Ostatnią czynnością jest ustalenie zapotrzebowania na środki pieniężne konieczne dla realizacji zaplanowanych zakupów materiałowych w formie preliminarza wydatków, który potem wchodzi jako część składowa do budżetu pieniężnego.

Kolejnym budżetem szczegółowym dotyczącym kosztów bezpośrednio związanych z produkcją jest budżet robocizny bezpośredniej. Ma on swój początek w budżecie produkcji, w którym określono jej wielkość. Wielkość produkcji poszczególnych wyrobów wyrażona w jednostkach naturalnych musi zostać przemnożona przez ich jednostkową pracochłonność określoną w roboczogodzinach. W procesie produkcji, z uwagi na jego specyfikę, może występować rozróżnienie rodzajów robocizny, co wymusza przeprowadzenie obliczeń dla każdego z nich odrębnie. Do wykonania określonych operacji technologicznych potrzebni są pracownicy o odmiennych kwalifikacjach, otrzymujący zróżnicowane wynagrodzenia.

Na czas pracy potrzebny do wykonania poszczególnych operacji technologicznych składają się następujące elementy:

1)    czas przezbrojenia, niezależny od ilości obrabianych detali w partii

2)    czas jednostkowy, przeznaczony na wykonanie operacji na jednym detalu.

Na podstawie tych składników ustala się normatywy czasu pracy, najpierw dla pojedynczych operacji, a potem dla detali i całych wyrobów. Wyliczone zapotrzebowanie na robociznę poszczególnych typów zostaje następnie przemnożone przez odpowiednie stawki godzinowe. Na tej podstawie zestawia się budżet kosztów robocizny bezpośredniej. Oprócz wymiaru finansowego ma on jeszcze jedno praktyczne zastosowanie: umożliwia zbilansowanie zapotrzebowania na robociznę w przekroju jej rodzajów oraz ocenę dopasowania zatrudnionej kadry do potrzeb zaplanowanej produkcji. W ten sposób można uniknąć braku odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej bądź przestojów i nieplanowanych zwolnień. Odpowiednie działania dostosowawcze można podjąć wtedy z wyprzedzeniem, co pozytywnie wpływa na jakość i stabilność zespołu pracowniczego.

Koszty produkcyjne, jak wiadomo, dzielą się na bezpośrednie oraz pośrednie. Te pierwsze wyróżniamy na podstawie możliwości ich przyporządkowania obiektom odniesienia na podstawie dokumentów źródłowych. W każdym przedsiębiorstwie istnieje większa lub mniejsza grupa kosztów, które nie spełniają tego warunku, bądź przyporządkowanie ich obiektom odniesienia choć możliwe, jest nieopłacalne. Ta grupa kosztów, zwana też wydziałowymi, zawiera w sobie zarówno koszty stałe, jak i zmienne, a taki właśnie ich podział jest bardzo ważny z punktu widzenia budżetowania.

25