CCF20111121003

na wszystkich poziomach zarządzania i uświadomienie nadrzędności celów przedsiębiorstwa nad interesami poszczególnych komórek bądź osób.

W zależności od sytuacji podmiotu gospodarczego istnieje potrzeba sporządzania różnych rodzajów budżetów kosztów. W szczególności wybór rodzaju budżetu może być uzależniony od następujących czynników:

-    stabilności otoczenia,

-    kondycji przedsiębiorstwa,

-    posiadanej bazy informacyjnej,

-    rodzaju celów,

-    horyzontu czasowego.

Ze względu na okres czasu, jaki został objęty budżetowaniem, możemy mówić o budżetowaniu krótkoterminowym, rocznym oraz długoterminowym. Podstawowym okresem, na jaki sporządza się budżet, jest z reguły jeden rok i ma to swoje uzasadnienie w tym, że większość procesów i zdarzeń opiera się o cykl roczny (przyjęty w rachunkowości rok obrachunkowy, rok podatkowy). Budżet roczny powinien wyznaczać wartościowe normatywy kosztów w przekroju ośrodków odpowiedzialności oraz pozycji kalkulacyjnych.

Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby budżet roczny podzielić na okresy krótsze, np. kwartalne, miesięczne czy nawet dekadowe. Budżety dekadowe lub miesięczne wyrażają krótkoterminowe cele i zadania stawiane poszczególnym komórkom, powiązane jednak sprzężeniem zwrotnym z celami całego podmiotu gospodarczego. Sporządzanie budżetów na krótkie okresy znacznie ułatwia proces decyzyjny i kontrolny.

Objęcie budżetem kosztów okresu dłuższego niż rok posiada znamiona planowania długoterminowego, które obok innych informacji może służyć określeniu celów strategicznych oraz sposobów i warunków ich realizacji.

W przypadku, gdy sporządzony budżet dotyczy tylko jednego okresu (np. jednego miesiąca czy też roku) i w trakcie realizacji nie następuje jego aktualizacja, określa się go mianem budżetu statycznego. Sporządzanie tego typu budżetu wymaga zaangażowania się w proces budżetowania tylko w momencie jego tworzenia, co pozwala na ograniczenie czasu i środków związanych z ewentualną jego aktualizacją. Zasadniczą wadą budżetu statycznego jest niemożliwość jego zastosowania w przypadku gwałtownych zmian otoczenia oraz mała przydatność przy podejmowaniu decyzji dotyczących okresów przyszłych.

Budżety sporządzone na kilka okresów (np. budżety na kolejne miesiące roku) nazywa się budżetami kontynuacyjnymi. W przypadku budżetów kontynuacyj-nych szczególna uwaga poświęcona zostaje okresom najbliższym, dla których informacje kosztowe mogą zostać dość precyzyjnie określone, natomiast dla pozostałych okresów wyznacza się jedynie ogólne wielkości planowanych kosztów. W kontynuacyjnej metodzie budżetowania zakłada się, że w każdym kolejnym okresie następuje aktualizacja budżetów przyszłych okresów o dane kosztowe okresu bieżącego. Powoduje to, że proces budżetowania jest procesem ciągłym, stale wymuszającym kontrolę wykonania budżetu i weryfikację planów przyszłych. Dzięki temu staje się on wartościowym narzędziem w procesie podejmowania decyzji.

W sytuacji, gdy w sporządzonym budżecie kosztów poczynione zostały założenia tylko dla jednego poziomu działalności, mamy do czynienia z budżetem sztywnym. Ma on zastosowanie wtedy, gdy poziom produkcji albo wykonywanych usług jest zdeterminowany możliwościami wytwórczymi podmiotu gospodarczego albo sytuacją panującą na rynku.

Uwzględniając w budżecie różne wielkości prowadzonej działalności i w związku z tym różne wielkości wynikających z niej kosztów, możemy mówić o budżecie elastycznym. Jest on przydatny przy podejmowaniu decyzji w tych przedsiębiorstwach, w których poziom produkcji nie utrzymuje się na stałym poziomie.

3. Zasady budżetowania kosztów

Wykorzystanie budżetów w procesie planowania i kontroli wymaga stosowania określonych zasad w trakcie ich sporządzania. Zasady obowiązujące w dziedzinie finansów publicznych, np. przy sporządzaniu budżetu państwa, odnieść można również do budżetowania kosztów. Nie mają one charakteru bezwzględnie stosowanych norm, a jedynie zalecanych procedur wspomagających proces budżetowania i decydujących o wartości prezentowanych w nim treści.

Wśród zasad mogących mieć zastosowanie w procesie budżetowania wymienić należy w szczególności następujące zasady:

-    jedności,

-    pełności,

-    szczegółowości,

-    jawności,

-    równowagi,

-    uprzedniości.

Podstawową zasadą budżetowania jest zasada jedności budżetu, która postuluje, aby w przypadku wielu budżetów cząstkowych postrzegane były one jako całość. W praktyce oznacza to, że w trakcie sporządzania budżetów muszą być zastosowane jednakowe procedury i poczynione jednakowe założenia. Należy również uwzględnić relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi budżetami, tak aby nie powielały one informacji kosztowych lub ich nie pomijały, oraz co najważniejsze - aby nie było sprzeczności pomiędzy budżetami cząstkowymi.

41