7788

2

dla życia na wszystkich poziomach jego rozwoju. Ponieważ większość przypadków poważnego zanieczyszczenia środowiska ropą naftową ma charakter antropogeniczny, konieczne są nie tylko badania nad wpływem ropy naftowej na środowisko, ale również podjęcie wszelkich możliwych działań aby wpływ ten ograniczyć. Decydującymi czynnikami w tych działaniach będą z jednej strony starania mające na celu ograniczenia przypadków zanieczyszczenia środowiska ropą naftową, a z drugiej strony prace mające na celu opracowanie metod skutecznej neutralizacji ropy, która dostała się już do środowiska. Badania takie trwają na całym świecie, co świadczy o szerokiej świadomości wagi problemu.

Skład produktów naftowych

Produkty ropopochodne pochodzące z przeróbki ropy naftowej można podzielić na następujące grupy:

paliwo silnikowe (tj. etylina, kerozyna i olej napędowy)

paliwa ciężkie (np.: mazut)

smary

bituminy

niektóre rozpuszczalniki do farb.

Ubocznym produktem przeróbki węgla kamiennego jest smoła pogazowa w skład której wchodzą:

węglowodory aromatyczne fenole

zasady pirymidynowe i chinolinowe.

Do związków chloroorganicznych należą: rozpuszczalniki, pestycydy chloroorganiczne. a także PCB - polichlorowane bifenyle stanowiące główny składnik m.in. olejów transformatorowych. Najpopularniejsze paliwa silnikowe to etylina i olej napędowy stosowane do napędzania silników tłokowych oraz kerozyna, czyli paliwo do silników odrzutowych. Składnikami chemicznymi tych paliw są przede wszystkim: węglowodory alifatyczne (prostołańcuchowe, rozgałęzione, cykliczne), węglowodory aromatyczne (benzen, etylobenzen, toluen, ksyleny), oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne - WWA (benzo(a)piren, chryzen).

W paliwach występują również rodzaju dodatkowe substancje tzw. polepszacze techniczno - eksploatacyjne produktów naftowych. Należą do nich m.in.: środki przeciwstukowe (tetraetylek ołowiu), związki zapobiegające utlenianiu (związki z grupy fenoli oraz amin aromatyczntch), związki przeciwdziałające korozji (organiczne związki siarki), związki zapewniające odporność na grzyby i mikroorganizmy (wspomniane już polichlorowane bifenyle) oraz związki przeciwdziałające krystalizacji wody (alkilowane naftaleny i fenole). Wszystkie te związki, jako komponent paliwa, są bardzo szkodliwe dla środowiska naturalnego.

Ropa naftowa i jej pochodne, a także związki chloroorganiczne wprowadzone do środowiska oddziałują na jego składniki abiotyczne (nieożywione) i biotyczne (rośliny, zwierzęta i ludzi). Produkty ropopochodne w środowisku gruntowym występują w różnych postaciach m.in. w postaci substancji pływających po powierzchni roztworu glebowego, węglowodorów rozpuszczonych w wodzie, zanieczyszczeń resztkowych zaadsorbowanych na cząstkach gleby oraz w postaci par.

Toksyczność substancji ropopochodnych

Obecność substancji ropopochodnych w środowisku, w dużych stężeniach, jest źródłem poważnego skażenia i stanowi bezpośrednie zagrożenie wszystkich żywych organizmów zasiedlających skażony teren. Wpływa na produkcję roślinną, zagraża jakości wód podziemnych, przez co stwarza niebezpieczeństwo zatrucia zwierząt i ludzi. Toksyczność substancji ropopochodnych wynika zarówno z ich własności fizycznych jak i chemicznych.

Gęste hydrofobowe oleje powodują blokowanie por gruntu co pociąga za sobą ograniczenie dostępu powietrza do jego głębszych warstw. Następstwem takiego stanu rzeczy jest obumieranie wszystkich organizmów tlenowych z powodu deficytu tego pierwiastka. Oleje te w znacznym stopniu ograniczają dostęp wody do korzeni roślin oraz zaklejają powierzchnię liści i w ten sposób blokują dostęp światła i powietrza. Doprowadza